مکتب فلسفی ملاصدرا که معروف به حکمت متعالیه است، از لحاظ روش شبیه مکتب اشراقی است، یعنی به استدلال و کشف و شهود توأماً معتقد است، ولی از نظر اصول و استنتاجات متفاوت است. از این رو می توان آن را مخلوطی از عرفان و فلسفه دانست. صدرالمتألهین از جمله کارهایی که کرد این بود که به مباحث فلسفی که از نوع سلوک فکری و عقلی است، نظام و ترتیبی داد، شبیه آنچه عرفا در سلوک قلبی و روحی بیان کرده اند. عرفا معتقدند که سالک الی الله با به کار بستن روش عارفانه چهار سفر انجام می دهد: 1 سفر من الخلق إلی الحق ؛ در این مرحله کوشش سالک این است که از طبیعت عبور کند و پاره ای عوالم ماورای طبیعی را نیز پشت سر بگذارد (دل از مادیات بکند و پرواز نماید) تا به ذات حق واصل شود و میان او و حق تعالی حجابی نباشد. در این سفر تمامی مراحل تهذیب نفس و رسیدن به تقوای کامل باید طی شود و به عدالت کامل برسد. 2 سفر به الحق فی الحق؛ این مرحلة دوم است. پس از آن که سالک ذات حق را از نزدیک شناخت، به کمک خود او به سیر در شئون و کمالات و اسماء و صفات او می پردازد. 3 سیر من الحقّ إلی الخلق؛ در این سیر، سالک به خلق و میان مردم بازگشت می کند امّا بازگشتنش به معنای جدا شدن و دور شدن از ذات حق نیست، یعنی با تقوای کاملی که دارد، به سوی خلق و به میان مردم می آید، در حالی که ذات حق را با همه چیز و در همه چیز می بیند. 4 سیر فی الخق به الحق؛ در این سیر و سفر، سالک به ارشاد و هدایت مردم به دستگیری از آنان و رساندنشان به حقّ می پردازد، در حالی که خود انسانی کامل است و مردم را هدایت می کند. ملاصدرا(ره) مسائل فلسفه را (به اعتبار این که فکر نوعی سلوک ذهنی است) به چهار دسته تقسیم کرد: 1 مسائلی که پایه و مقدمه مبحث توحیدند و در حقیقت سیر فکر ما است از خلق به حق (که امور عامۀ فلسفی است). 2 مباحث توحید و خداشناسی و صفات الهی (سیر به الحق فی الحق) 3 مباحث افعال خدای تعالی و عوالم کلّی وجود (سیر من الحق الی الخلق به الحق) 4 مباحث نفس و معاد (سیر فی الخلق به الحق) کتاب اسفار اربعه که به معنای سفرهای چهارگانه است، بر اساس همین نظام و ترتیب است. ملاصدرا که سیستم خاصّ فلسفی خودش را حکمت متعالیه نام نهاد، فلسفۀ مشهور و متداول، اعم از اشراقی و مشّایی را فلسفه عامیه یا فلسفه متعارفه خواند. [1]

منبع:دفتر تبلیغات اسلامی