قرآن كتاب دلپسند و دل چسب حتّى براى كفّار است‏

ادوارد برون میگوید: أوستا متضمّن اصول عقائد شخص شهیرى است مانند زردشت، و محتوى احكام آئین دنیاى قدیم است.

این آئین زمانى نقش مهمّى در تاریخ جهان بازى كرده، و با اینكه عدّه پیروان آن امروزه در ایران ده هزار نفر، و در هندوستان بیش از نود هزار نیست، در ادیان دیگرى كه بالذّات داراى اهمّیت بیشترى بوده تأثیرات عمیقى داشته است.

معذلك در وصف اوستا نمى‏توان گفت: كتابى دل پسند یا دل چسب است. درست است كه تفسیر بسیارى از عبارات محلّ تردید است، و هر گاه به مفهوم آن پى برده شود، قدر و قیمت آن شاید بیشتر معلوم گردد؛ لیكن این نكته را مى‏توانم از طرف خود بگویم كه: هر چه بیشتر به مطالعه قرآن مى‏پردازم، و هر چه بیشتر براى درك روح قرآن كوشش مى‏كنم، بیشتر متوجّه قدر و منزلت آن میشوم.

امّا بررسى أوستا ملالت آور و خستگى افزا و سیر كننده است؛ مگر آنكه‏ به منظور زبان شناسى و علم الاساطیر و مقاصد تطبیقى دیگر باشد.[i]

مرحوم شهید مطهّرى رحمة الله علیه می گوید: و اگر ملاحظه می كنید بعدها از طرف ایرانیان نهضت هائى در قلمرو حكومت اسلامى واقع شد، معمولًا بخاطر آن بود كه آنان مى‏خواستند خود را از چنگال كسانیكه عدالت اسلامى را اجرا نمى‏كردند خلاص كنند. و به عبارت دیگر آنان نوعاً با حكومت‏هائى كه از قوانین اسلامى سرپیچى مى‏نمودند می جنگیدند. و بطور كلّى هر چه روزگار میگذشت بر علاقه و ارادت ایرانیان نسبت به اسلام، و بر هجوم روز افزون آنها به اسلام و ترك كیش ها و آئین هاى قبلى و آداب و رسوم پیشین افزوده میشد.

بهترین مثال، ادبیات فارسى است. هر چه زمان گذشته است، تأثیر اسلام و قرآن و حدیث در ادبیات فارسى بیشتر شده است. نفوذ اسلام در آثار ادبا و شعرا و حتّى حكماى قرون ششم و هفتم به بعد بیشتر [و] مشهودتر است تا شعرا و ادبا و حكماى قرون سوّم و چهارم.

این حقیقت از مقایسه آثار رودكى و فردوسى با آثار مولوى و سعدى و نظامى و حافظ و جامى كاملًا هویداست.[ii]