محمدمهدی عبدخدایی، استاد تاریخ معاصر دانشگاه آزاد، در گفت وگو با خبرنگار فارس، در تشریح وضعیت تاریخی دوران شهید مطهری گفت: پس از جنگ دوم جهانی نوعی ناسیونالیسم افراطی در خود اروپا به وجود آمد که به مرور زمان تبدیل به فاشیسم و نازیسم شد، این تفکر در کشورهای عربی هم مطرح شد و توسط کسانی که مشروطه را از روشنفکران به بار آورده بودند شعاعش به ایران کشیده شد.
وی افزود: هجمه این ناسیونالیسم ابتدا به اسلام بود و به طور خاص به تشیع. روشنفکران بعد از اینکه شیخ فضل الله را ترور و روحانیت را منزوی کردند بیشتر مایل بودند یک مستبد ناسیونالیسیت روی کار بیاید. رضاشاه فرزند همین زمان بود، اما محتوای مکتب تشیع این انزوا را نمی پذیرفت. همه تلاش ها در جهت حاکم کردن ناسیونالیسم بود و همه حمله ها به سوی دین و تشیع بود. چرا که در عصر قاجار روحانیت شیعه در مسئله تنباکو مانع مستعمره شدن ایران شده بود به همین جهت با سلاح ناسیونالیسم به تشیع حمله کردند و روحانیت در رأس این حمله مورد هجمه قرار گرفت.
وی گفت: وقایعی مثل مسجد گوهرشاد، کشف حجاب و ... در خمین راستا صورت گرفت. قصد حکومت در آن دوره این بود که از دانشگاه ناسیونالیست های تندرویی بیرون بیاید که دوام سلطنت را تضمین کنند.
عبدخدایی در تبیین حضور تاریخی سوسیالیسم و حمله آن تفکر به اسلام گفت: بعد از شهریور بیست به خاطر جنگ بین الملل دوم و بازشدن مرزهای ما به روسیه و پیدایش انقلاب اکتبر در آن کشور بر خلاف نظر رضا خان نوعی سوسیالیسم انقلابی به میدان آمد و اساتید دانشگاه و روشنفکران ما به سمت سوسیالیسم گرایش داشتند. سوسیالیسم ها هم با دین وتشیع مبارزه می کردند و هجمه ناسیونالیسم به هجمه سوسیالیسم تبدیل شد. به همین جهت هردو گروه بعد از شهریور بیست به طور گاز انبری به تشیع حمله کردند. حتی فردی مثل کسروی در تهران گروه رزمی داشت و نویسندگان مذهبی را تهدید می کردند.
وی گفت: در چنین شرایطی ما به یک متفکر غنی و مطلع نیاز داشتیم که قلم داشته باشد، نگاهش به تاریخ درست باشد و مسائل را با فلسفه الهی تطبیق دهد. این متفکر در شخصیت مطهری جلوه کرد. مطهری شاگرد علامه طباطبایی بود که تحولی عمیق در حوزه به وجود آورد اما نبوغ مطهری تبلور این تحول است پرچمدار حرکت فرهنگی در برابر این دو جریان ناسیونالیسم و سوسیالیسم شهید مطهری بود. عبدخدایی گفت: تلاش هر دو جریان برای منزوی کردن تشیع بود در این شرایط نیاز به مطهری ها احساس می شود. مطهری فلسفه خوانده بود شاگرد امام و علامه طباطبایی بود او وابسته به جریانات فکری قرن 19و 20 نبود. شاید یکی از دلایلی که مطهری را شهید کردند همین بود چون آنهایی که مطهری را شهید کردند متأثر از آن تفکرات هستند. انقلاب ایران تنها انقلاب دینی در جهان معاصر است سایر انقلاب ها یا ریشه سوسیالیستی دارند یا ناسیونالیستی. زمینه فکری این انقلاب توسط امام و متفکرانی چون مطهری به وجود آمد. به نظر من فرقان اگر به طور مستقیم آلت دست خارج نبوده به طور غیر مستقیم آلت دست خارجی بوده است. در ایران استکبارستیزی رخ داد نه سرمایه داری ستیزی. در درون فقه جعفری و حکومت شیعی استکبارستیزی خفته است. و مطهری نیز یک شیعه خالص و ناب است با تفکرات تاب شیعی. او خوشه چین تفکرات ملاصدرا و فقه جواهری است و در مقابل استکبار ایستاده و از نظر جناح مخالف و تفکرات متأثر از تفکرات شرق و غرب این استکبار ستیز نباید زنده بماند.