یكى از اعجوبه هاى روزگار است. در فقه و اصول و كلام و منطق و فلسفه و رجال و غیره كتاب نوشته است. در حدود صد كتاب از آثار خطى یا چاپى او شناخته شده كه بعضى از آنها به تنهایى (مانندتذكرة الفقهاء) كافى است كه نبوغ او را نشان دهد.
علامه كتب زیادى در فقه دارد كه غالب آنها مانند كتابهاى محقق حلّى در زمانهاى بعد از او از طرف فقها شرح و حاشیه شده است. كتب معروف فقهى علامه عبارت است از: ارشاد، تبصرة المتعلمین، قواعد، تحریر، تذكرة الفقهاء، مختلف الشیعه، منتهى . علامه اساتید زیادى داشته است. در فقه شاگرد دایى خود محقق حلّى و در فلسفه و منطق شاگرد خواجه نصیرالدین طوسى بوده است. فقه تسنن را نزد علماى اهل تسنن تحصیل كرده است. علامه در سال 648 متولد شده و در سال 726 درگذشته است (1)
حسن بن یوسف بن مطهر حلی،معروف به علامه حلی.هر چند شهرت علامه حلی به فقاهت است اما او مردی جامع بوده،در منطق و فلسفه نیز مهارت كامل داشته و كتب ارزشمندی تالیف كرده است.ما در تاریخچه فقها از این مرد بزرگ كه قطعا از نوابغ تاریخ اسلامی استیاد كردهایم.علامه حلی عرب است و شاگرد كاتبی و خواجه بوده است.در سال 648 متولد و در سال 711 در گذشته است.(2)
خواجه كتابى نوشته است به نام تجرید كه معروف است. قسمتى از این كتاب در فن منطق است كه مى گویند «منطق تجرید» و قسمت دیگرش در فن كلام است كه مسائل توحید و نبوت و امامت و معاد و. . . را بحث كرده و بخش توحید آن بیشتر جنبه ی فلسفى دارد و در این بخش خواجه به روش فلاسفه صحبت كرده است. هر دو قسمت این كتاب را علّامه ی حلّى شرح كرده است. علّامه ی حلّى- كه حتماً نامش را زیاد شنیده اید- از اكابر و از بزرگترین فقهاى اسلام است، نه تنها از بزرگترین فقهاى شیعه بلكه از بزرگترین فقهاى اسلام شمرده شده است. او در منطق و كلام و فلسفه و ریاضیات و. . . شاگرد خواجه نصیرالدین و در فقه شاگرد محقق حلّى صاحب شرایع است كه او هم از فقهاى درجه ی اول شیعه است. علّامه و خواجه جزء نوابغ شمرده شده اند (3)
منبع :
- آشنایی با كلیات علوم اسلامی – فقه - تاریخچه فقه و فقهاء 2
- خدمات متقابل اسلام و ایران - طبقه ی چهاردهم
- آشنایی با قرآن - مقصود از كلمه «شرح» در تعبیر «شرح صدر»