مثلًا اگر مىگویند مرحوم آیت اللَّه بروجردى، شما اجمالًا و بهطور سربسته مىدانید كه این مرد چندین سال زحمت كشیده است. تا نزدیك سى سالگى در اصفهان بوده، در این شهر اساتید بزرگى دیده، فقه و اصول و فلسفه و منطق را تحصیل كرده است. در حالى كه در اصفهان یك استاد محقق و مجتهد بوده و به مقام اجتهاد رسیده است، به نجف مىرود و در حوزه درس مرحوم آیت اللَّه آخوند خراسانى شركت مىكند و سالها یكى از بهترین شاگردان ایشان بوده است. مرحوم آقا سیّد محمّد باقر قزوینى یكى از علماى قم بود، پیرمرد بود و تقریباً سالهاى اولى كه ما در قم بودیم یعنى سى سال پیش فوت كرد. ایشان نقل مىكرد كه ما در درس مرحوم آخوند خراسانى بودیم ، یك وقت همین مرحوم آیت اللَّه بروجردى كه در آن وقت جوان بود،بلند شد، اعتراض به حرف استاد داشت، حرف خودش را تقریر كرد. مرحوم آخوند گفت: یك بار دیگر بگو. بار دیگر گفت. آخوند فهمید راست مىگوید، ایرادش وارد است، گفت:
الحمدللَّه نمردم و از شاگرد خودم استفاده كردم. تازه این مرد بعد از چند سال نجف ماندن به ایران برمىگردد. مگر در این موقع به مقام مرجعیت تقلید مىرسد؟ نه، تازه سى سال دیگر یكسره كار مىكند.
من در سال 22 این توفیق را پیدا كردم كه رفتم بروجرد در خدمتشان (ایشان در زمستان 23 به قم آمدند و در سال 22 هنوز در بروجرد بودند). ماه شعبان بود. پانزدهم شعبان كه شد طبق سنت آن درسى را كه مىگفتند (خارج مكاسب بود) تعطیل كردند، گفتند: این پانزده روز را مىخواهم یك بحث كوچكى بكنیم، و یادم هست بحث مسیحیت را پیش كشیدند و گفتند: من این مسأله را در حدود چهل و چند سال پیش كه در اصفهان بودم یك بار مطالعه كردهام، تحقیق كرده و نوشتهام، و نوشتهام را دارم، و بعد از آن دیگر به این مسأله مراجعه نكردهام. حالا مىخواهم بعد از چهل و چند سال بار دیگر روى این مسأله مطالعه كنم. بعد خودشان گفتند: مىخواهم به نوشتههاى خودم مراجعه نكنم بلكه از نو مطالعه كنم و سپس مراجعه كنم، ببینم آیا با آن وقت فرق كرده یا نه؟ بعد از ده پانزده روز كه بحث كردند، رفتند آن جزوه خودشان را آوردند.
وقتى خواندند دیدند تمام آنچه كه حالا به ذهنشان رسیده است، در چهل و چند سال پیش نیز رسیده، با این تفاوت كه ذهن حالا پختهتر و ورزیدهتر شده و آن وقت اصولىتر و قاعده اىتر بوده، حالا به متن اسلام واردتر است. گفتند: از نظر تحقیق فرق نكرده، فقط ذهن ما فقاهتىتر شده است. این، مقام یك مرجع تقلید است و باید هم چنین باشد. و من از این مىترسم كه جامعه ما این را فراموش كند، مردم افرادى را كه صلاحیت ندارند بپذیرند. ولى این مقام محفوظ است و بايد هم محفوظ باشد.
منبع : مجموعهآثاراستادشهیدمطهرى ج17 ص 413