تَبَّتْ یَدا أَبِی لَهَبٍ وَ تَبَّ. `ما أَغْنی عَنْهُ مالُهُ وَ ما كَسَبَ. `سَیَصْلی ناراً ذاتَ لَهَبٍ. `وَ اِمْرَأَتُهُ حَمّالَةَ اَلْحَطَبِ. `فِی جِیدِها حَبْلٌ مِنْ مَسَدٍ [1].

این سوره سوره ای است مشتمل بر تبرّی و لعن و نفرین بر یك زوج جهنمی یعنی بر یك زن و شوهری كه هر دو فوق العاده شقی بودند؛ زن و شوهری كه شوهر از بنی هاشم بود و زن از بنی امیه. شوهر به نام عبدالعُزّی و پسر عبدالمطّلب و عموی پیغمبر اكرم و مردی متمكن و ثروتمند است و حتی گفته شده است كه مردی زیبا و خوش چهره بوده است، صورتی سرخ و سفید داشته به طوری كه گونه هایش قرمز بوده و گویی آتشی مشتعل است و به همین دلیل بعضی او را «ابولهب» می گفتند. قرآن همین كلمه «ابولهب» را كه بنا بر این قول كنیه او بوده است، برای نام او انتخاب كرده ضمن اِشعار به اینكه این، مردی ملتهب یعنی آتش افروز است، از وجود این آدم آتش زبانه می كشد.

بعضی گفته اند كه این نام را برای اولین بار قرآن و مسلمین به او دادند؛ یعنی قبلا این مرد به نام ابولهب خوانده نمی شد، بعد قرآن و مسلمین این نام را روی او گذاشتند؛ همان طوری كه ابوجهل هم قبل از آنكه با مسلمین مبارزه كند به نام ابوجهل خوانده نمی شد چون «ابوجهل» كنیه

مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 820

بدی است، یعنی «پدر نادانی» و عرب به كسی لقب «ابو» را با اضافه به یك صفت می دهد كه می خواهد بگوید این، كانون و مركز این صفت است. مثلا اگر به كسی بگویند «ابوالْعِلْم» یعنی یك مرد خیلی عالم كه پدر علم است. وقتی كه بگویند ابوجهل، یعنی پدر نادانی؛ یعنی كأنه هرچه نادانی در دنیا هست از وجود این منشعب می شود. این لقب را بعد مسلمین به او دادند و الاّ اسم اصلی اش ابوالحَكَم بود. گفته اند حتی «ابولهب» هم همین طور است، كنیه ای بود كه مسلمین به این شخص دادند و شاید- بنا بر قولی- اول بار خود قرآن این كنیه را به او داد.

به هر حال عنایت قرآن در این كنیه كه به این مرد داده است همان جنبه است كه مردی آتش افروز است و از وجود او آتش ملتهب و مشتعل است؛ و بعد می گوییم آن لقبی هم كه قرآن به جفت این مرد داده است- چون یك زوج در قرآن مورد لعن و نفرین و تبرّی قرار گرفته اند- مفهومی نظیر همین مفهوم را دارد.

[1] - . مسد/1- 5.