أَ لَمْ تَرَ كَیْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِأَصْحابِ اَلْفِیلِ آیا ندیدی، یعنی ندانستی؟ ؛ یعنی چیزی است كه همه
می دانند، برای اینكه از زمانی كه قرآن این مطلب را می گوید تا زمان عام الفیل در حدود چهل الی
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 785
چهل و پنج سال بیشتر فاصله نبوده. مثل این است كه ما الان قضیه ای مربوط به چهل و پنج سال
پیش را بگوییم كه هزارها نفر هستند كه در آن زمان بوده اند و قصه مربوط به صد یا دویست سال
پیش نیست كه بگوییم از مردم آن زمان كسی نیست. این آیه در مكه نازل شده و قضیه مربوط به
خود مكه است. بعلاوه پیغمبر است كه این مطلب را می گوید، در مقابل مردمی كه دنبال این هستند
كه یك نقطه ضعف در حرفهایش پیدا كنند و بگویند این حرفت را درست نگفتی. این خودش
نشانه این است كه برای همه مردم مكه خصوصا آن پیرمردهایشان این قضیه یك امر مسلّمی بوده.
آیا ندیدی؟ این «ندیدی» خطاب به یك فرد معین نیست؛ بلكه یعنی: ندیدید ای مردم!
«ندیدید» می گوید چون هنوز بودند مردمی كه اصلا شاهد آن اوضاع بودند. آیا ندیدی پروردگار
تو چگونه عمل كرد و چگونه رفتار كرد با یاران پیل؟ ! قرآن اسم اینها را «اصحاب الفیل» گذاشته.
اصحاب یعنی یاران. در زبان عرب وقتی چیزی را مركز قرار می دهند و می خواهند آنهایی را كه به
او اضافه دارند به او نسبت بدهند می گویند یاران او. اصحاب الفیل یعنی این مردمی كه با فیل به
جنگ كعبه آمده بودند.
أَ لَمْ یَجْعَلْ كَیْدَهُمْ فِی تَضْلِیلٍ آیا خدا مكر اینها را غرق در تضلیل نكرد؟ ! ما در ذیل تفسیر سوره
مباركه
اَلَّذِینَ كَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ سَبِیلِ اَللّهِ أَضَلَّ أَعْمالَهُمْ [1]بحثی كردیم كه ضلالت را گاهی به خود
انسان نسبت می دهند و گاهی به عمل. وقتی كه به خود انسان نسبت می دهند، درباره آدمی
می گویند كه جهت واقعی اش را گم كرده. و وقتی كه به عمل نسبت می دهند مثل این چیزی است كه
امروز ما می گوییم «سردرگمی» . گاهی یك سیاست، سردرگم می شود، اصلا نمی فهمد چكار بكند.
یكدفعه می بینید یك كاری می كند در این جهت، باز یك كاری می كند در آن جهت. یكدفعه
می بینید سخت گیری می كند، دو روز دیگر آسان می گیرد. نمی فهمد چكار می خواهد بكند. كار
خودش را نمی فهمد. حالت سر در گمی پیدا می كند، یعنی عملش گمراه می شود و جهت ندارد،
دیگر نمی فهمد چكار بكند.
أَ لَمْ یَجْعَلْ كَیْدَهُمْ فِی تَضْلِیلٍ. خدا آن مكر و نیرنگ و نقشه آنها را كه نقشه كشیده بودند بیایند
كعبه را خراب و با خاك یكسان كنند، بعد مركزیت را به صنعا منتقل كنند [در سردرگمی قرار داد. ]
اینها خیال می كردند ارزش كعبه آن وضع حاضری است كه دارد كه چهار تا بت در آن هست،
نمی دانستند ارزش كعبه ارزشی است كه خدا از چند هزار سال پیش به واسطه ابراهیم و اسماعیل
[برای آن قائل است ] و دعای آنها را مستجاب كرده و آنها دعایی دارند كه خدا وعده داده در
آخرالزمان به وسیله پیغمبر آخرالزمان مستجاب كند؛ امروز این كعبه غصب است در دست چهار تا
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 786
بت پرست. آیا خدا مكر اینها را در گمراهی و سردرگمی قرار نداد كه اصلا نفهمیدند چكار بكنند؟ !
حالا چه كرد؟
وَ أَرْسَلَ عَلَیْهِمْ طَیْراً أَبابِیلَ خدا بر اینها فرستاد مرغی را گروه گروه.
تَرْمِیهِمْ بِحِجارَةٍ مِنْ
سِجِّیلٍ. `فَجَعَلَهُمْ كَعَصْفٍ مَأْكُولٍ . مرغهایی یكدفعه پیدا شدند. تعبیر قرآن این است:
تَرْمِیهِمْ این
مرغها رمی می كردند، می انداختند سنگهایی از نوع سجّیل. «سجّیل» را می گویند یك لغت
فارسی الاصل است. معرَّب «سنگْ گِل» است. سنگْ گِل یعنی گِل سنگ شده. حال ماهیت اینها چه
بوده، الان بر ما مجهول است. یك نوع سنگهای خاصی كه در اصل، گِلهای سنگ شده ای بوده؛ این
مرغها گروه گروه بالای سر اینها پرواز كردند و از این سنگها بر سر اینها ریختند. از روایات ما و از
لفظ این آیه استفاده می شود كه این سنگها اثری داشته و به قول امروزیها حامل یك نوع میكروبی
بوده كه به هر كس كه می خورد بعد بدنش به شكل آبله تاول می زد؛ به طوری كه طولی نكشید كه
اینها به همان بیماری آبله یا شبه آبله مردند و اصلا به مكه نرسیدند. تار و مار شدند و برگشتند.
خود ابرهه هم به یمن كه رسید كارش تمام شد.
قرآن می گوید:
فَجَعَلَهُمْ كَعَصْفٍ مَأْكُولٍ . این هم تعبیر عجیبی است. «عَصْف» زراعت را
می گویند؛ این انسانها به شكل یك زراعت خشكِ از درون خورده شده درآمدند. مثل وقتی كه
سِن به زراعت حمله می كند؛ بعد كه آدم برود سراغ آن زراعت می بیند مغز اینها را كاملا خورده اند.
قرآن به این مردم مكه می گوید این یك امر واضح ماوراءالطبیعی بود كه شما به چشم خودتان
دیدید كه چنین امری واقع شد. این برای چه واقع شد؟ در حقیقت این را هم باید یك اثر پیشاپیشِ
[نبوت پیامبر اسلام ] دانست كه علمای كلام اینها را «اِرهاصات» یعنی «پیش علامت ها» می گویند.
برای ظهور پیغمبر اكرم به طور قطع یك سلسله پیش علامت ها در عالم پیدا شد كه نشان می داد
یك وضع غیبی ماوراءالطبیعی در شرف وقوع است.
اینجا كه قرآن به این شكل مطلب را بیان می كند خودش دلیل بر این است كه [صحت دارد. ]
وقتی كه قرآن در مكه این مطلب را طرح می كند، بعد هم قضیه ای را نقل می كند كه كمتر از پنجاه
سال از آن گذشته است و مردمی كه آن زمان را درك كرده اند هنوز زیاد هستند و آن مردمی هم كه
درك نكرده اند از پدران خودشان شنیده اند، اگر جای كوچكترین خدشه ای در این قضیه می بود
اینها نقل می كردند. از این جهت نظیر قضایایی است كه امیرالمؤمنین علی علیه السلام راجع به حضرت
رسول نقل می كنند. می دانیم كه علی از مردم خیلی پردشمن است، دشمن زیاد دارد و این دشمنها
همیشه در صدد بودند كه نقطه ضعفی از او به دست بیاورند بلكه بتوانند كاری بكنند. امیرالمؤمنین
معجزاتی از پیغمبر اكرم نقل می كند ولی نه معجزه ای كه بگوید فقط من دیدم، بلكه معجزه ای نقل
می كند كه در زمان وقوع آن اكابر قریش خودشان یا بچه هایشان همه بودند. اینها یك كلمه از علی
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 787
انكار نكردند و نگفتند چنین قضیه ای نبوده است. امیرالمؤمنین می فرماید: من در حراء مجاور
پیغمبر بودم. حالا در آنجا چه واقع شد، چه علائمی در آنجا احساس كردم، چه آوازهایی
می شنیدم و چه قضایایی گذشت، آنها به جای خودش [. . .
[2]] .
با سمك العظیم الاعظم الاعز الاجل الاكرم یا الله. . .
پروردگارا دلهای ما را به نور ایمان منوّر بگردان، نیتهای ما را خالص بفرما، ما را قدردان
نعمتهای خودت قرار بده، به ما توفیق اینكه به انسانیت خودمان آنچنان كه تو می خواهی
عمل كنیم، عنایت بفرما.
پروردگارا اموات ما را مشمول عنایت و مغفرت خودت قرار بده.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 788
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 789
[1] - . محمد صلی الله علیه و آله/1.
[2] - . [اندكی از بیانات استاد ضبط نشده است. ]