پس معانی ای كه در این سوره مباركه گنجانده شده است، یكی مسئله سوگند به عصر و دوره و
زمانی است كه می تواند زاینده و مادر باشد برای زمانهای دیگر؛ یك عصر مشعشع كه می تواند
مادر باشد برای عصرهای دیگر و شعاع و تشعشعش به زمانهای دیگر برسد به طوری كه اگر ما
الان در همین جلسه نشسته ایم و دو كلمه ای حرف حسابی می گوییم از بركات آن عصر است.
وَ
اَلْعَصْرِسوگند به آن زمان مشعشع و به آن زمان پر بركت، زمان رسول اللّه، كه حقیقت این است:
انسان مادام كه خودش را با ایمان و عمل صالح نساخته در زیان است. انسان در این جهت با هر
موجود دیگر فرق می كند. خود آن مطلبِ اول چقدر دامنه دار است، این مطلب چقدر دامنه دار
است! انسان با چه ساخته می شود؟ با عملِ فقط؟ نه. با ایمانِ فقط؟ نه. با ایمان و عمل. آیا عمل
یك مفهوم مطلق است و در همه جا یك شكل دارد؟ یا لحظه تا لحظه فرق می كند؟ در پنج دقیقه
قبل یك چیز بر من واجب بود، پنج دقیقه بعد چیز دیگر. مثلا آنجا كه یك انسان در استخر افتاده
و می خواهد تلف شود [و من می خواهم نماز بخوانم در حالی كه وقت باقی است ] نماز خواندن بر
من حرام است، باید فورا بروم او را نجات بدهم؛ وقتی نجات دادم نماز بر من واجب است. پس
انسان باید وظیفه شناس باشد، همیشه بداند كه عمل شایسته، عمل مهم و عمل اهمّ در این لحظه
برای او چیست. بعد بداند كه انسان یك موجود انفرادی نیست، یك موجود اجتماعی است. و بعد
آماده شود برای ادامه كار. صبر و مقاومت و تحمل لازم است، خیلی تحملها انسان باید داشته
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 770
باشد تا نصرت الهی برسد.
امیرالمؤمنین می گوید
[1]: ما در ركاب پیغمبر می جنگیدیم. (دیگر شرایطی از این بهتر می شود؟
آدم فكر می كند وقتی مؤمنینی در ركاب پیغمبر بجنگند همان ساعت اول پیروزی باید نصیبشان
بشود. ) تا یك یك ما از بوته امتحان بیرون نیامدیم، تا صبر نكردیم، تا خویشتن داری ما بروز و
ظهور نكرد، خدای متعال نصرت خود را بر ما فرو نفرستاد. آنوقت نقل می كند كه ما چقدر با همین
مشركین می جنگیدیم، گاهی ما پیروز بودیم گاهی آنها: فمرة لنا من عدونا و مرة لعدونا منا. . .
فَلَمّا رَأَی اللّهُ مِنّا صِدْقا وَ صَبْرا همین كه خدای متعال حقیقت صبر را در ما ظاهر و بارز دید
انزل علینا النصر
[2]آنوقت نصرت را بر ما فرو فرستاد.
آیه ای در سوره مباركه سجده است:
وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمّا صَبَرُوا [3]ما از میان این
قوم رهبرانی قرار دادیم كه آنها مردم را مطابق فرمان ما رهبری می كردند. از كجا اینها لیاقت
رهبری را پیدا كردند؟
لَمّا صَبَرُواصبر و خویشتن داری. و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین.
باسمك العظیم الأعظم الأعزّ الأجلّ الأكرم یا اللّه. . .
پروردگارا دلهای ما را به نور ایمان منوّر بگردان.
پروردگارا ما را اهل عمل صالح قرار بده، توفیق تواصی به حق به همه ما كرامت بفرما، ما را
صابر و متواصی به صبر قرار بده.
پروردگارا غفلتها و غرورها از دلهای همه ما زایل بفرما؛ ظلمتها، تاریكیها، حقدها، ضغنها و
كینه ها از دلهای ما بیرون بفرما، ما را به وظایف شرعی و اجتماعی خود آشنا بفرما.
پروردگارا اموات ما مشمول عنایت و مغفرت خودت قرار بده.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 771
[1] - . جمله های عجیبی است.
[2] - . بحار الانوار ج 30، ص 321.