این كلمه «ایمان» كلمه عجیبی است. اولا یك سؤال هست و آن این است كه آیا ایمان از نوع علم
و اعتقاد است؟ معنی ایمان به خدا اعتقاد به خداست؟ صرف اعتقاد به خدا، ایمان است؟ ما اغلب
این طور می گوییم كه ایمان به خدا یعنی اعتقاد به خدا، در صورتی كه این درست نیست و اعتقاد به
خدا، به تنهایی ایمان به خدا نیست. دلیلش خیلی واضح است. من از شما می پرسم: آیا شیطان به
خدا اعتقاد داشت و دارد یا نه؟ شیطان از ما خیلی بیشتر خدا را می شناسد و به او اعتقاد دارد، او با
خدا محاجّه كرده و به عزت خدا قسم خورده:
فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ [1]. پس چرا در عین حال
خدا شیطان را كافر می نامد؟ برای اینكه شیطان اعتقاد داشت، ولی به آنچه اعتقاد داشت گرایش
نداشت و تسلیم نبود. ایمان این است كه انسان به چیزی اعتقاد داشته باشد و علاوه بر این، نسبت
به آن تسلیم باشد و به سوی آن گرایش داشته باشد، و الاّ ممكن است انسان چیزی را بشناسد و
در عین اینكه می شناسد گرایش به سوی آن نداشته باشد و نسبت به آن تسلیم نباشد. آن ایمان
نیست.
نكته دیگر در باب ایمان این است كه به هر اعتقادی [ایمان گفته نمی شود؛
[2]] ایمان در
موردی گفته می شود كه انسان به حقیقتی تسلیم بشود كه- به اصطلاح امروز- آرمان خودش را در
آن حقیقت پیدا كند. عمده این مطلب است. یعنی ایمان، صرف اعتقاد نیست و حتی صرف [اعتقاد
و] تسلیم هم نیست، بلكه بالاتر است. در جایی ایمان گفته می شود كه وقتی انسان اعتقاد پیدا كرد
و تسلیم شد، آن كمال آرزو و- به اصطلاح امروز- آن ایده و آرمان خودش را در آنجا پیدا
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 750
می كند.
[2] - . [اندكی از سخنان استاد ضبط نشده است. ]