اما انسان خیلی وقتها عوضی می گیرد، افزونیِ در یك چیز دیگر را با افزونیِ در خودش اشتباه
می كند. خیال می كند اگر مال و ثروتش افزون شد و او هم یك رابطه قراردادی مالكیت داشت، اگر
یك صندوقْ سند مالكیت را در كنار دست خودش داشت، املاك فراوان داشت، حسابهای بانكی
زیادی داشت، اوست كه رشد كرده و بزرگ و گُنده شده؛ نمی داند كه خودش حقیر مانده به قدر
موش، از موش هم حقیرتر. ولی مالْ زیاد است؛ بسیار خوب، به تو چه مربوط! افتخار می كند كه
منم كه این ثروت اینقدر زیاد است! منِ حقیرِ بدبختی كه ثروت خیلی زیاد است. بسیار خوب
گوسفند خیلی زیاد است، تو چه؟ تو چقدر زیادی؟ هیچ. شتر خیلی زیاد است، تو چه؟ اتومبیل
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 740
خیلی زیاد است؟ تو چه؟ خانه خیلی زیاد است، تو چه؟ یعنی ثروت را با خودش اشتباه می كند.
افزایشِ در امری جدا و بیرون و بیگانه با خودش را با افزایش واقعی خودش اشتباه می كند. ثروت
كه جزء واقعیت انسان نیست. ثروت با انسان فقط یك رابطه و اضافه ای پیدا می كند، تازه اضافه اش
هم قراردادی است. معنایش نوشتن یك محضر
[1]است كه در یك دفتر ثبت شود و یك امضائی هم
شده باشد، یعنی یك امر قراردادی؛ به دلیل اینكه انسان وقتی كه [از این دنیا] رفت آیا یك ذره از
آن ثروت با او می رود؟ هرگز.
این است كه تكاثر، ثروت افزون كردن و بعد افتخار كردن و خود را بزرگ دیدن و زیاد دیدن
به اعتبار اینكه ثروت خیلی زیاد است، یكی از آن لهوهای دنیاست، به اندازه ای كه شراب لهو
است، به اندازه ای كه قمار لهو است، به اندازه ای كه موسیقی لهو است و به اندازه ای كه هر نوع
لهوی در دنیا لهو است؛ یعنی یك امر سرگرم كننده بازدارنده و غافل كننده انسان. این است كه در آن
آیه فرمود:
اِعْلَمُوا أَنَّمَا اَلْحَیاةُ اَلدُّنْیا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زِینَةٌ وَ تَفاخُرٌ بَیْنَكُمْ وَ تَكاثُرٌ فِی اَلْأَمْوالِ وَ اَلْأَوْلادِ [2].
پس كثرت و افزونی اگر افزونی خود و واقعیت خود انسان [باشد امری پسندیده است. ] مثلا
علم، افزونی خود انسان است. آدمی كه عالم می شود او بر خودش افزوده. ایمان هرچه كه قویتر
باشد بر خود انسان افزوده شده. ملكات فاضله هر اندازه انسان بیشتر داشته باشد بر خودش
افزوده. درباره اینها كسی نمی گوید تو حقیر بمان؛ ولی تو برعكس، به جای اینكه خود را افزایش
بدهی، خود را حقیر نگه می داری، بیگانه با خود را داری افزایش می دهی و به آن هم افتخار
می كنی، می گویی من از فلان كس خیلی بالاترم برای اینكه ثروتی كه به نام من ثبت شده از ثروتی
كه به نام او ثبت شده بیشتر است. فرزندان و تكاثرِ در اولاد هم همین طور است. اولاد زیاد هم
انسان داشته باشد چه اثری به حال او دارد مادام كه خودش در شخصیت خودش كمال نیافته
باشد؟ و لهذا قرآن افتخار به كثرت مال و كثرت اولاد هردو را با یكدیگر می كوبد.
أَلْهاكُمُ اَلتَّكاثُرُ. `حَتّی زُرْتُمُ اَلْمَقابِرَ. این فزون طلبی و افتخارِ به افزون داشتن و روی یكدیگر
انباشتن، شما را به خود سرگرم كرد و كرد تا زیارت كردید جناب قبرستان را؛ یعنی تا آن لحظه ای
كه سرتان- به اصطلاح معروف- به سنگ لحد خورد. یعنی غفلت تا كی؟ ! سرگرمی تا كی؟ ! آدم تا
كی سرگرم اموری باشد كه بازدارنده اند و او را از خودش غافل كرده اند؟ !
كَلاّ سَوْفَ تَعْلَمُونَ *مگو! عن قریبٍ خواهید دانست. مثل همان بچه؛ بازی كه تمام شد آن وقت
می فهمد كه كلاه و جُبّه و كفشی نیست.
ثُمَّ كَلاّ سَوْفَ تَعْلَمُونَ. بار دیگر تكرار می كنیم: عن قریبٍ
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 741
خواهید دانست. اینها هشداری است كه حالا ما می دهیم؛ در آینده خودتان می دانید ولی ما حالا
می گوییم كه پیش از وقت بیدار شوید.
كَلاّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ اَلْیَقِینِ. `لَتَرَوُنَّ اَلْجَحِیمَ. اگر شما به مرحله علم الیقین رسیده بودید، اگر علم
یقینی را می دانستید و همین جا به آن مرحله علم یقینی رسیده بودید
لَتَرَوُنَّ اَلْجَحِیمَ جحیم را و آن
آتشهای سوزانی كه به دنبال این تكاثرها هست، در همین جا البته می دیدید و مشاهده می كردید.
[1] - . [دفتر اسناد رسمی ]