«صدور» در زبان عربی معنی خاصی دارد و از آن كلماتی است كه من هنوز نتوانسته ام در فارسی
برایش معادل پیدا كنم. مثلا در مورد شناسنامه می گویند «صادره از تهران» ، یا می گویند «این
دستورالعمل از فلان مقام صادر شده» . اگر كلمه «صادر» را برداریم چه كلمه ای می توانیم به جای
آن بگذاریم كه همین معنا را بفهماند و فارسی هم باشد؟ «صدور» مثلا با «خروج» فرق می كند. اگر
«صادر شده» به معنی «خارج شده» بود تعبیر می كردیم كه بیرون آمده، ولی ما می فهمیم كه
«شناسنامه از تهران صادر شده» غیر از «شناسنامه از تهران خارج شده» است
[1]. ریشه اصلی
«صدور» حالتی است در حیوان. وقتی حیوان تشنه باشد و برود و از آبْ سیراب برگردد، به این
حالت می گویند صدور، [می گویند این حیوان ] صادر شد از آنجا. ولی بعد این معنا تلطیف پیدا
كرده به یك معنای اعم و اختصاص به آن حالت ندارد. عرض كردم كه من الان نمی توانم لغتی به
جایش بگذارم.
می فرماید: در این روز مردم از زمین صادر می شوند
[2].
أَشْتاتاًمتفرق و گروه گروه، چرا؟ باز
تعبیر عجیبی است:
لِیُرَوْا أَعْمالَهُمْ برای اینكه ارائه داده بشوند اعمال خودشان را؛ یعنی مردم را به
نمایشگاه اعمال می برند. در آنجا تمام اعمالی كه انسانها در این دنیا از اول تا آخر عمر انجام
داده اند، چه كوچك و چه بزرگ، خود عمل و نفس عمل (نه چیز دیگری) «تجسم یافته» حضور
دارد. افراد را به نمایشگاه عملشان می برند و می گویند عملهای خودت را مشاهده كن.
حال ببینید اینجا چه حالتهایی به انسانها دست می دهد! چه حالتی به انسانی دست می دهد كه
وقتی او را به نمایشگاه عمل می برند جز اعمال تاریك و سیاه و موذی و چیزهایی كه به صورت
آتشها و مارها و عقربها وجود دارد چیزی نمی بیند، و بر عكس چه حالتی به كسی دست می دهد
كه وقتی او را به نمایشگاه عمل می برند در آنجا لااقل یك اكثریت قابل توجهی اعمال حسنه و
كارهای زیبا می بیند. می گویند اگر در عالم قیامت مرگ امكان می داشت اهل سعادت از خوشحالی
می مردند و اهل شقاوت از غصه؛ یعنی اگر آن مقدار خوشحالی كه در آنجا به انسان دست می دهد،
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 718
در دنیا به كسی دست بدهد آنا سنگ كوب می كند و اگر آن ناراحتی كه در آنجا به انسان دست
می دهد، در دنیا به انسان دست بدهد آنا سكته می كند و می میرد.
بعد قرآن همین «
لِیُرَوْا أَعْمالَهُمْ » را توضیح می دهد:
فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ. `وَ مَنْ یَعْمَلْ
مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ . پس هر كس به وزن یك ذره [كار خوب كرده باشد آن را می بیند و هر كس به
وزن یك ذره كار بد كرده باشد آن را می بیند] .
[1] - . در وقتی كه این موج آمده بود كه كلمات عربی را ترجمه می كردند، به جای «صادره» نوشته بودند «فرستاده» كه شناسنامه «فرستاده از كجا» . «فرستاده» ترجمه «صادره» نیست، ترجمه «مُرْسَله» است. وقتی تجار جنسی را از جایی به جایی می فرستند، به این جنس گفته می شود مرسله فلان كس.
[2] - . مثل فرمانی كه از مقامی صادر می شود، یا شناسنامه ای كه از جایی صادر می شود.