`عَبْداً إِذا صَلّی. `أَ رَأَیْتَ إِنْ كانَ عَلَی اَلْهُدی . `أَوْ أَمَرَ بِالتَّقْوی . `أَ رَأَیْتَ إِنْ كَذَّبَ وَ تَوَلّی. `أَ لَمْ یَعْلَمْ بِأَنَّ اَللّهَ یَری [1].

قسمت اول این سوره مباركه تلقین وحی به رسول اكرم برای اولین بار بود، وحیی كه با عنوان «وحی را با نام پروردگار آفریننده ات فرا گیر» آغاز شد. در این سوره دو نام یعنی دو صفت و دو شأن از خدای متعال ذكر شد، یكی نام «رب» و دیگری نام «خالق» كه با «خَلَقَ» به آن اشاره شده، و هر كدام دو بار تكرار شده است [2]. خدای خالق یعنی خدای آفریننده، خدایی كه این عالم به اراده او خلق شده است، و خدای رب یعنی خداوندگار و صاحب و پرورش دهنده و پیش برنده و تكامل بخش.

بعد یك نمونه از خلق یاد كرد: خَلَقَ اَلْإِنْسانَ مِنْ عَلَقٍ خلقت انسان را از یك ماده منعقد شده آغاز كرد، و یك نمونه از تربیت و تكمیل و پرورش دادن فرهنگی انسان نه زیستی. «خَلَقَ اَلْإِنْسانَ مِنْ عَلَقٍ » به خلقت انسان و به جنبه زیستی انسان مربوط است و «اِقْرَأْ وَ رَبُّكَ اَلْأَكْرَمُ. `اَلَّذِی عَلَّمَ

مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 671

بِالْقَلَمِ. `عَلَّمَ اَلْإِنْسانَ ما لَمْ یَعْلَمْ » به جنبه زندگی انسانی و اجتماعی انسان مربوط است.

بزرگترین عامل پیشروی و پیشرفت و تكامل انسانی و فرهنگی انسان، استعداد او برای سخن گفتن و نوشتن است. انسان از راه سخن گفتن منویّات و معلومات و مكتسبات خود را به دیگران می رساند و تحویل می دهد و از راه نوشتن مكتسبات و تجربیات خودش را نه تنها به نسل معاصر خودش منتقل می كند بلكه برای نسلهای آینده هم باقی می گذارد. اینها همه مظهر ربوبیت پروردگار است.

[1] - . علق/6- 14.

[2] - . «رَبِّكَ الَّذی خَلَقَ» ، «رَبُّكَ الاَْكْرَمُ» و «اَلَّذی خَلَقَ» ، «خَلَقَ الاِْنْسانَ مِنْ عَلَقٍ» .