وَ وَضَعْنا عَنْكَ وِزْرَكَ و نهادیم
[1]از تو آن بار سنگین تو را. این، اِنعام دوم الهی است. بار سنگین
چیست؟ این سوره را وقتی با آن جمله هایی كه موسی از خدا خواسته قرین یكدیگر قرار بدهیم،
همدیگر را خوب تفسیر می كنند. موسی می گوید:
رَبِّ اِشْرَحْ لِی صَدْرِی خدایا به من شرح صدر
بده.
وَ یَسِّرْ لِی أَمْرِی كار مرا بر من آسان بگردان. كار موسی چه بود؟ دعوت و تبلیغ و هدایت
مردم. این كار از مشكل ترین كارهاست.
وَ اُحْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسانِی. `یَفْقَهُوا قَوْلِی. گره از زبان من
بازگیر كه مردم سخن و مقصد مرا بفهمند و بدانند؛ یعنی اگر مردم بتوانند بفهمند و بدانند كه من چه
می گویم و به كجا می خواهم آنها را ببرم، همان كافی است.
وَ اِجْعَلْ لِی وَزِیراً [2]مِنْ أَهْلِی. `هارُونَ
أَخِی. `اُشْدُدْ بِهِ أَزْرِی. `وَ أَشْرِكْهُ فِی أَمْرِی. خدایا وزیری برای من از خاندانم قرار بده. هارون برادرم
را. «وزیر» یعنی چه؟ كلمه «وزیر» از بس در مورد پادشاهان [و در باره ] چیزی كه جزء جلال
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 629
یك نفر دیگر است گفته شده، ما خیال می كنیم وزیر یعنی كسی كه پشت سر شخص حركت كند،
در حالی كه اصل لغت «وزیر» یعنی كمك؛ یعنی كسی كه در برداشتن یك بار خیلی سنگین به
دیگری كمك می كند. شما هم اگر در كار خودتان، مثلا در شركتتان، یك نفر بیاورید برای كمك
كه مقداری سنگینی كار را از دوش شما بردارد و متحمل شود، برای خودتان وزیر گرفته اید. به این
معناست كه پیغمبر اكرم علی علیه السلام را وزیر خودش نامید. پیغمبر هرگز خودش را «مَلِك» ننامید و
از این كار ابا داشت؛ همین طور موسی.
پس كلمه «وزیر» ردیف كلمه «مَلِك» نیست كه در مقابل هر وزیری یك ملك لازم باشد.
پیغمبر هم علی را برای خودش وزیر نامید؛ یعنی خواست بگوید كه علی در تحمل این بار سنگین
كمك من بوده است. «علی وزیری و و صیی و. . . » كه پیغمبر اكرم درباره او فرمود به همین معناست.
«وزیر» از ماده «وزر» است و «وزر» یعنی بار سنگین. وزیر من آن كسی است كه در برداشتن این
بار سنگین به من كمك كند.
كلمه «وزر» كه اصلش به معنای بار سنگین است، در مورد گناه هم به كار برده می شود به
اعتبار اینكه هر گناهی برای انسان یك بار سنگین است. مكرر گفته ایم كه خاصیت گناه این است
كه روح انسان را سنگین می كند، یعنی نیرو را از انسان می گیرد و انسان به حالت آدمی در می آید
كه وقتی راه می رود باری هم در كوله بار خودش دارد. بر عكس طاعت كه به انسان نیرو می دهد:
وَ اِسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ اَلصَّلاةِ وَ إِنَّها لَكَبِیرَةٌ إِلاّ عَلَی اَلْخاشِعِینَ [3]. خاصیت كار نیك نیرو دادن است.
انسان وقتی كار نیك می كند مثل این است كه خوب تغذیه شده باشد و آمپولهای مقوّی به او زده
باشند، و وقتی گناه می كند مثل این است كه باری در كوله بارش گذاشته اند كه همان راه رفتن عادی
را برایش دشوار كرده.
پس اگر به گناه می گویند «وزر» به اعتبار این است كه بارِ سنگین است، نه اینكه وزر همیشه
یعنی گناه. پس «وزر» یعنی بار سنگین كه در مورد گناه هم به كار برده می شود.
اینجا می فرماید:
وَ وَضَعْنا عَنْكَ وِزْرَكَ و فرو نهادیم از دوش تو این بار سنگین را. كدام بار
سنگین را؟ بار سنگین رسالت، همان بار سنگینی كه به عهده موسی بود. رسالت، دعوت مردم و
هدایت مردم است و اگر كسی واقعا بخواهد مردم را هدایت كند كاری از این مشكل تر و سنگین تر
نیست.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 630
[1] - . وضع یعنی نهادن، فرو نهادن، برداشتن و پایین گذاشتن.
[2] - . در سوره «ألَمْ نَشْرَحْ» كلمه «وزر» است و اینجا كلمه «وزیر» .