ولی در اینجا اغلب اشخاص در مسئله ضلالت و هدایت به نكته ای توجه ندارند. آن نكته این است
كه تا صحبت ضلالت و هدایت مطرح می شود، اغلب خیال می كنند كه ضلالت از نظر قرآن مثلا
منحصر است به بت پرستی. می گویند: آیا معنی آیه این است كه تو یك وقتی- العیاذ باللّه-
بت پرست بودی و خدا تو را به توحید هدایت كرد؟ بعد می گویند: به شهادت تاریخ قطعا چنین
نبوده است. پس مقصود چیست؟
ضلالت و هدایت مراتب و درجاتی دارد. هدایت مراتب دارد. قرآن مسئله هدایت را حتی
اختصاص به انسان نمی دهد. قرآن از زبان موسی و هارون نقل می كند كه به فرعون گفتند:
رَبُّنَا
اَلَّذِی أَعْطی كُلَّ شَیْ ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدی [1]پروردگار ما آن است كه به هر موجودی خلقت متناسب و
شایسته او را داد و سپس او را در راه خودش هدایت كرد. انسان انواع هدایتها و ضلالتها دارد. ما
فعلا به هدایت حس و هدایت غریزه كاری نداریم. یكی از هدایتها هدایت عقل است. خدا به هر
انسانی كه عقل داده، به وسیله عقلْ او را از ضلالت نجات داده است. بسیاری از مسائل است كه
حتی احتیاج به وحی ندارد، بلكه یك انسان به حكم عقل روشن و عقل فطری و خدادادی خودش
آنها را می فهمد و اصلا از آن جهت گمراه نمی شود.
مثلا در تاریخ نوشته اند كه چهار نفر بودند كه حتی در دوره جاهلیت و قبل از اسلام هم هیچ
وقت شراب نخوردند. یكی از آنها جعفر بن ابی طالب است. اینها می گفتند: عقل انسان حكم می كند
كه این مایع مست كننده را كه زایل كننده عقل است نباید خورد؛ شرافت انسان به عقل اوست، مایه
انسانیت انسان عقل اوست، چرا انسان این مایه انسانیت خودش را زایل كند؟ ! این مطلب را لازم
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 615
نیست پیغمبری به انسان بگوید، بلكه عقل انسان می گوید یك لحظه هم نباید عقل را از دست داد.
بت پرستی هم همین طور است. عده ای بودند كه قبل از اینكه پیغمبر اكرم به رسالت مبعوث
شود به آنها «حنفاء» می گفتند. اینها مراسم بت پرستی را بكلی رها كرده بودند و از آن تنفر داشتند.
به اصطلاح امروز همان روشنفكری شان به آنها اجازه نمی داد كه بت پرست باشند، عقلشان به آنها
اجازه نمی داد.