در شأن نزول این سوره گفته شده است كه این سوره بعد از مدتی انقطاع وحی نازل شد؛ یعنی در
ابتدای بعثت بعد از دو سه نوبت كه وحی نازل شد، مدتی وحی نازل نشد و آن حال برای
پیغمبر اكرم رخ نداد
[1]. پیغمبر اكرم در اندوه سختی فرو رفت كه نكند وحی و این لطف و عنایت حق
از او گرفته شده باشد. مكرر گفته ایم هر كسی در هر درجه و مرتبه ای كه هست، در مقابل خدا
مسئولیتی و تكلیفی دارد و هر چه بالاتر برود دغدغه اش بسی بیشتر است.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 608
به هر حال گفته اند كه برای آن حضرت ناراحتی شدیدی پیدا شد كه نكند وحی از او باز
گرفته شده باشد و حتی نكند كه مورد خشم الهی قرار گرفته و طرد شده باشد. این است كه
می گویند در این مدت انقطاع وحی آنچنان ناراحتی به پیغمبر اكرم دست داد كه شاید برای ما غیر
قابل تصور باشد. این سوره نازل شد. لحن این سوره لحن فوق العاده ملاطفت آمیزی نسبت به
پیغمبر اكرم است. اول می فرماید:
وَ اَلضُّحی . `وَ اَللَّیْلِ إِذا سَجی . كلمه «ضحی» را در سوره «
وَ
اَلشَّمْسِ وَ ضُحاها» معنی كردیم و گفتیم كه به قسمتهای اول روز (تقریبا ربع اول روز) كه آفتاب
گسترده می شود
[2] «ضُحی» می گویند. می فرماید: سوگند به وقتی كه خورشید نور می گستراند.
وَ
اَللَّیْلِ إِذا سَجی و سوگند به شب آنگاه كه پرده می افكند. (یا: آنگاه كه آرام می گیرد. هر دو یكی
است: چون پرده می افكند آرام می گیرد. )
ما وَدَّعَكَ رَبُّكَ وَ ما قَلی كه پروردگارت تو را رها
نكرده است، لطف خود را از تو نگرفته است و تو را مورد غضب هم قرار نداده است.
[1] - . وحی با «إقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الِّذی خَلَقَ» شروع شد و بعد سوره «یا أَیُّهَا الْمُدَّثِّرُ» . دقیقا نمی توان گفت بعد از اینها چه چیزی نازل شد.
[2] - . شاید همان وقتی باشد كه در زبان فارسی «چاشت» می گویند.