بسم اللّه الرحمن الرحیم
وَ اَللَّیْلِ إِذا یَغْشی . `وَ اَلنَّهارِ إِذا تَجَلّی. `وَ ما خَلَقَ اَلذَّكَرَ وَ اَلْأُنْثی . `إِنَّ سَعْیَكُمْ لَشَتّی. `فَأَمّا
مَنْ أَعْطی وَ اِتَّقی . `وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنی . `فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْری . `وَ أَمّا مَنْ بَخِلَ وَ اِسْتَغْنی . `وَ
كَذَّبَ بِالْحُسْنی . `فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْعُسْری . `وَ ما یُغْنِی عَنْهُ مالُهُ إِذا تَرَدّی [1].
سوره مباركه «لیل» است كه با سه سوگند شروع می شود. دو سوگند از این سه سوگند تقریبا با دو
سوگند از مجموع یازده سوگندی كه در سوره شمس بود یكی است، با این تفاوت كه در آنجا
سوگند به روز بر سوگند به شب مقدم شده بود و در اینجا سوگند به شب بر سوگند به روز مقدم
شده است. شاید جهتش این نكته باشد كه انسان خیال نكند كه روز برای او نعمت است و شب
نقصان و فقر نعمت، بلكه بداند ایندو در كنار یكدیگر، هردو لازم و ضروری اند.
وَ اَللَّیْلِ إِذا یَغْشی سوگند به شب آنگاه كه فرو می پوشاند، آنگاه كه با پرده خود می پوشاند
زمین را، فضا را.
وَ اَلنَّهارِ إِذا تَجَلّی و سوگند به روز آنگاه كه جلوه گری می كند، تجلی می كند.
وَ ما
خَلَقَ اَلذَّكَرَ وَ اَلْأُنْثی سوگند به آنچه جنس نر و جنس ماده را آفرید، یا: سوگند به خلقت نر و ماده.
اینجا سوگند خورده می شود به خلقت نر و ماده. در نظام خلقت لااقل در حیواناتِ در سطح
بالاتر، ذكورت و انوثت وجود دارد؛ یعنی حیوانات دو جنسی آفریده شده اند: جنس مذكر و جنس
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 586
مؤنث، و هر كدام از اینها عهده دار وظیفه ای هستند و مكمل یكدیگرند؛ یعنی اگر هر كدام از اینها به
تنهایی می بودند، خلقت قابل ادامه نبود. برای اینكه نوع ادامه پیدا كند، این نظام عجیب (یعنی
خلقت مذكر و مؤنث در كنار یكدیگر) وجود دارد.
در این آیه اگر «ما» را مصدریه بگیریم معنی چنین می شود: سوگند به خلقت نر و ماده. و اگر
«ما» را موصوله بگیریم معنی چنین می شود: سوگند به آنچه نر و ماده را آفرید.