مسئله بعدی این است كه قرآن می گوید: افراد اگر بخواهند مصلح باشند و جامعه را اصلاح و تطهیر
و تزكیه كنند
[1]، اول باید خودسازی و فردسازی كنند. تا فطرت در كار نباشد خودسازی امكان
ندارد. طبق نظریه ای كه برای فرد هیچ شخصیتی قائل نیست و می گوید باید به جامعه پرداخت،
خودسازی محال است. خودسازی طبق نظریه «
فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها» كه در قرآن آمده،
درست است.
پس تمام رستگاریها از اینجا شروع می شود:
قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكّاها. رستگار شد آن كه جان
خودش را پاكیزه كرد و آلودگیهایش را بر طرف كرد و روح خودش را معنویت داد و رشد و تكامل
بخشید.
وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسّاها. اما آن بدبختی كه هزار جور اندیشه غلط ضد فطری در جانش رخنه
كرده و كتاب نفسش قلم خورده و در كتاب نفسش دست برده است [خاسر شد. ] سند آن وقت
اعتبار دارد كه در آن دست نبرده باشند و همان طور كه از اول تنظیم شده باقی مانده باشد. جان
انسان هم اگر آلودگیهای اخلاقی داشته باشد از اعتبار افتاده و وقتی جان از اعتبار بیفتد و صالح
نباشد دیگر حق ندارد ادعای مصلح بودن بكند، و جامعه ما چقدر امروز به این درد و اشتباه
گرفتار است!
امروز عده ای افكاری دارند كه ریشه اش افكار ماتریالیستی غربی است كه نه با جهان شناسی
اسلامی سازگار است كه خدا در آن واقع است و نه با انسان شناسی اسلام سازگار است كه روح و
فطرت ركنش را تشكیل می دهد، «
وَ نَفْسٍ وَ ما سَوّاها. `فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها» ركنش را تشكیل
می دهد، و نه با فلسفه اجتماعی اسلام سازگار است كه بر این اساس است كه جامعه تركیبی است
از افراد ولی افرادْ خودشان قطع نظر از جامعه هویتی دارند و با یك سرمایه الهی وارد جامعه
می شوند كه آن، فطرت است.
طبق این افكار، انسان به صورت یك ماده خام به این دنیا می آید و هر چه كه جامعه به او
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 581
بدهد و هر طور ظرفش را پر كند پر می شود. پس هر چه هست جامعه است و فرد هیچ نیست.
حال كه این طور است پس شما یك فكر بیشتر نباید داشته باشید و آن اینكه جامعه را اصلاح
كنید. به این افراد تا بگویید: «نماز» می گویند: «این مسئله مهم نیست، به فكر جامعه باش» ؛ تا
بگویید: «روزه، راستی، درستی، عفت، پاكی. . . » می گویند: «عجالتا اینها درست نیست، اساس
جامعه است، اول باید جامعه را درست كرد. اسلام یك دین جامعه گراست و می گوید جامعه را باید
درست كرد» . اما چه كسی باید جامعه را درست كند؟ ! بعد این افراد به خیال خودشان می روند
سراغ درست كردن جامعه، اما با یك روح آلوده كثیف گند. بعد می بینید سر از جای دیگر در
آوردند و نمی شود و محال است سر از جای دیگر در نیاورند
[2].
قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكّاهاتحقیقا ( «قد» حرف تحقیق است) رستگار شد آن كس
[3]كه به معنای واقعی
رها و آزاد شد، انسانی كه جان خود را پاكیزه كرد و مانعهای رشد و بالندگی را، مانعهای اخلاقی
مانند خودخواهی ها و خودپرستی ها را، افكار انحرافی و افكار مادی و ماتریالیستی را و خلاصه
هر چه كه بر ضد فطرت انسان و بر ضد تقواست، از خود دور كرد.
وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسّاها. بدبخت و بیچاره آن كسی كه در این كتاب الهی قلم برد. چه كتابی از
كتاب نفس و روح انسان بالاتر است؟ ! در قیامت می گویند:
اِقْرَأْ كِتابَكَ كَفی بِنَفْسِكَ اَلْیَوْمَ عَلَیْكَ
حَسِیباً [4]. تمام وجود ما كتاب است و هر یك كلمه ای كه یاد بگیریم یك سطر در این كتاب نوشته
شده. كوچكترین خُلقی كه پیدا كنیم سطری در این كتاب نوشته شده، بلكه كوچكترین خاطره ای
كه در نفس ما و در ذهن ما وجود داشته باشد مطلبی است در این كتاب.
[1] - . «
یُزَكِّیهِمْ *» كه در بعضی آیات قرآن آمده، اصلاح جامعه را می گوید. بعضی هم در آیه «
وَ ثِیابَكَ فَطَهِّرْ» مدّثّر/4 گفته اند مقصود این است كه جامعه خودت را پاكیزه كن.
[2] - . [اشاره است به برخی گروههای انقلابی قبل از انقلاب اسلامی مانند مجاهدین خلق و فرقان. ]
[3] - . البته «مَنْ» به معنی «كسان» هم می آید، یعنی هم برای مفرد می آید و هم برای جمع، منتها چون لفظش مفرد است ضمیرهایش هم مفرد است.