معمولا كسانی كه دم از آزادی می زنند از همه انواع آزادی حرف می زنند الاّ نوع آخر. یعنی آدمی
كه در درونش و از نظر معنوی اسیر است دنبال آزادی سیاسی و آزادی اجتماعی و آزادی فكری
می رود. این فایده ندارد. تا آزادی معنوی پیدا نشود انواع دیگر آزادی برای انسان فایده ندارد. الان
طرز فكری در میان ما رایج شده كه اول دنبال آزادی اجتماعی و سیاسی هستیم. قرآن این را قبول
ندارد. مردمی كه آزادی معنوی نداشته باشند آزادی سیاسی و اجتماعی هم پیدا كنند دوباره دچار
اسارت می شوند.
إِنَّ اَللّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتّی یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ [1].
حال این قَسمهای متوالی در آخر چه می خواهد بگوید؟ می خواهد بگوید: ای بشر! اگر
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 574
رستگاری می خواهی اول این رهایی را در وجود خودت و در درون خودت تحصیل كن. این است
معنای آن حدیث معروف كه پیغمبر اكرم به عده ای كه از جنگ برگشته بودند فرمود: مرحبا بقوم
قضوا الجهاد الأصغر و بقی علیهم الجهاد الاكبر. فَقیلَ: یا رَسولَ اللّهِ! مَا الْجِهادُ الْأكْبَرُ؟ قالَ:
جِهادُ النَّفْسِ
[2]. و صلّی اللّه علی محمد و آله الطاهرین.
باسمك العظیم الاعظم الاعزّ الاجلّ الاكرم یا اللّه. . .
پروردگارا دلهای ما به نور ایمان منوّر بگردان، به ما صلاحیت تنبّه و تذكّر عنایت بفرما،
توفیق دوری و تجنّب از معاصی به همه ما كرامت بفرما، توفیق طاعت و عبادت و انجام
وظایف به همه ما كرامت بفرما.
پروردگارا اموات ما مشمول عنایت و مغفرت خودت قرار بده.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 575
[2] - . كافی، ج /5ص 12 و وسائل الشیعه، ج /15ص 161.