وَ والِدٍ وَ ما وَلَدَ. سوگند به پدری و آنچه این پدر ایلاد كرد، یعنی آن فرزندی كه این پدر به وجود
آورد. در واقع یعنی: و سوگند به پدری و آنچنان پسری. اگر می گفت «وَ مَنْ وَلَدَ» معنی چنین
می شد: «و كسی كه این والد او را به دنیا آورد» اما فرموده:
وَ ما وَلَدَ. به تعبیر ادبی، عرب در مورد
عاقل یعنی انسان و به عبارت دیگر در مورد شخص، «مَنْ» به كار می برد و در مورد شی ء «ما» ،
كما اینكه در فارسی در مورد شخص «كس» به كار می بریم و در مورد شی ء «چیز» . اگر بگوییم:
«كسی را دیدم» یعنی انسانی را دیدم، و اگر بگوییم: «چیزی را دیدم» یعنی غیر انسانی را دیدم، اعم
از اینكه حیوان، نبات یا جماد باشد. ولی گاهی در مورد انسان، كلمه «چیز» به كار می رود و آن در
مقام تعجب است. مثلا وقتی پهلوان فوق العاده ای را می بینیم می گوییم: «چه هست! » یا مثلا به
پدری كه پسرش كار نمایانی كرده و نبوغی نشان داده می گوییم: «آقا! ما شاء اللّه چه به دنیا
آورده اید! » اینجا در مقام تعجب به جای «كس» ، «چه» به كار می برند. در زبان عربی هم همین
طور است. اینجا هم می فرماید: سوگند به پدری و آنچنان فرزندی.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 553