در اینكه مقصود از شفع و وتر چیست، احتمالات زیادی ذكر شده كه همه هم فی حد ذاتها درست
است. یكی اینكه مقصود از شفع و وتر همین نماز شفع و وتر است كه در نافله شب داریم. نافله
شب مجموعا یازده ركعت است كه هشت ركعتش همین عنوان نافله شب را دارد و بعد از این
هشت ركعت، دو ركعت به نیت خاص نماز شفع خوانده می شود و یك ركعت در آخر به نیت نماز
وتر. «وتر» یعنی تك، «نماز وتر» یعنی نماز تك ركعتی.
وَ اَلشَّفْعِ وَ اَلْوَتْرِسوگند به آن نماز دو ركعتی و آن نماز یك ركعتی آخر شب. این هم فقط
شامل افرادی می شود كه چنین نمازی دارند.
بعضی از مفسرین قدیم مثل مجمع البیان در اینجا احتمال خوبی داده اند و آن این است كه
مقصود از «وتر» خود خداست كه طاق واقعی است و به هیچ معنا جفت نیست و [مقصود از «شفع»
مخلوقات است كه ] هر مخلوقی جفت و دوتاست. منتها هر عالِمی از جنبه ای موجودات را دو تا
می بیند، و واقعا هم دو تا هستند؛ مثلا فلاسفه می گویند هر موجودی غیر از خدا دارای ماهیتی
(یعنی چیستی) و وجودی (یعنی هستی) است و فقط خداست كه هستی و چیستی در او یكی است.
یا علمای طبیعی می گویند: بیشتر اشیاء جنبه مثبت و منفی دارند. پس «
وَ اَلشَّفْعِ وَ اَلْوَتْرِ» یعنی قسم
به كائنات، قسم به خالق و مخلوق.
احتمال دیگری كه در اینجا داده اند و احتمال خوبی است این است كه اصلا مقصود از جفت و
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 532
طاق خود همین مفهوم جفت و طاق است، یعنی عدد. هر عددی یا جفت است یا طاق. یكی از
بزرگترین نعمتها كه انسان به وسیله آن می تواند عالم را درك كند این است كه می تواند اعداد را
بشناسد و جفت و طاق اعداد را از یكدیگر تمیز بدهد. همه احكام اعداد از طاق و جفت پیدا
می شود و تا طاق و جفت شناخته نشود این همه نسبتهایی كه در اعداد هست كه پایه ریاضیات
است شناخته نمی شود.
پس سوگند به جفت و طاق یعنی سوگند به عدد، كه درك عدد برای انسان یك نعمت بسیار
بزرگ است.
ولی به قرینه دو آیه قبل و آیه بعدی همان احتمال اول از همه قوی تر است، یعنی سوگند به
نماز شفع و نماز وتر.
البته در اینجا احتمال دیگری هم داده اند كه احتمال خوبی است و آن این است كه مقصود از
شفع و وتر، بعضی از روزهای همان ده روز اول ذی الحجه (
وَ لَیالٍ عَشْرٍ) است. سه روز از این ده
روز وضع خاصی دارد: روز ترویه كه روز هشتم است و به حساب عدد، جفت است، روز عرفه كه
روز نهم است و طاق است و روز عید قربان كه روز دهم است و باز جفت است. ظاهرا در روایات
اهل تسنن بعضی گفته اند رسول اكرم فرموده اند: «مقصود از شفع روز ترویه است و مقصود از وتر
روز عرفه» و بعضی دیگر گفته اند ایشان فرموده اند: «مقصود از شفع روز نحر (یعنی عید قربان)
است و مقصود از وتر روز عرفه» . در میان این ده روز، روز عرفه و روز نحر فوق العاده با
فضیلت اند و روزهای عجیبی هستند.