یكی از اصول قرآن مجید اصل سعی و عمل است. آن آیه می فرماید:
وَ أَنْ لَیْسَ لِلْإِنْسانِ إِلاّ ما
سَعی . `وَ أَنَّ سَعْیَهُ سَوْفَ یُری . از همه شاید واضح تر و روشن تر آیه سوره زلزله است كه می فرماید:
یَوْمَئِذٍ یَصْدُرُ اَلنّاسُ أَشْتاتاً لِیُرَوْا أَعْمالَهُمْ. `فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ. `وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا
یَرَهُ [1]. روزی كه مردم صدور می یابند، صادر می شوند، بیرون می آیند، برای چه؟ برای این كه
اعمالشان به آنها ارائه داده شود. در نمایشگاه عمل، مردم احضار می شوند. می بینید كه هر چندی
یك بار نمایشگاهی تأسیس می شود، مثلا نمایشگاه كتاب یا نمایشگاه آثار صنعتی تأسیس
می شود، مردم گروه گروه می روند برای اینكه در این نمایشگاه آثار ملت خودشان را ببینند یا در
نمایشگاههای بین المللی می روند كه آثار ملتهای دیگر را ببینند. گروه گروه مردم در آن
نمایشگاهها شركت می كنند برای اینكه آثار و نتایج كارهای ملتهای مختلف را ببینند. قرآن
می فرماید: در آن نمایشگاه عمومی
فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ. `وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ .
هر كسی به اندازه وزن یك ذره هم كار خیر كرده در آن نمایشگاه می بیند و هر كسی به اندازه وزن
یك ذره هم كار بد كرده در آنجا می بیند؛ ذره ای گم نمی شود.
در سوره مباركه اِسراء می فرماید:
مَنْ كانَ یُرِیدُ اَلْعاجِلَةَ عَجَّلْنا لَهُ فِیها ما نَشاءُ لِمَنْ نُرِیدُ ثُمَّ
جَعَلْنا لَهُ جَهَنَّمَ یَصْلاها مَذْمُوماً مَدْحُوراً. `وَ مَنْ أَرادَ اَلْآخِرَةَ وَ سَعی لَها سَعْیَها وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِكَ
كانَ سَعْیُهُمْ مَشْكُوراً [2]. هر كسی كه طالبِ فقط نقد باشد و بگوید ما این حرفها را قبول نداریم، ما
می خواهیم چهار روزی اینجا بخوریم و بچریم و زندگی بكنیم، هر كسی كه فقط این عاجل را
بخواهد و آینده و دور را نادیده بگیرد ما قول نمی دهیم كه هر چه بخواهد حتما به او بدهیم ولی به
هر كسی آن اندازه كه بخواهیم می دهیم؛ دنیا را خواسته، ما هم روی حسابهایی برای هر كه
بخواهیم هر اندازه بخواهیم می دهیم؛ یعنی اینجا قول قطعی نیست، ای بسا طالب دنیا كه به دنیایش
هم نرسد. اما:
وَ مَنْ أَرادَ اَلْآخِرَةَ وَ سَعی لَها سَعْیَها وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِكَ كانَ سَعْیُهُمْ مَشْكُوراًكسی كه
عاقبت و آخرت را بخواهد (پس شرط اولش خواستن است)
وَ سَعی لَهاشرط دوم سعی و كوشش
و عمل است آنهم حق سعی، آن اندازه كه باید سعی و كوشش به خرج بدهد، شرط سوم هم ایمان
است؛ این سه تا اگر در شخص جمع شد خدای متعال تضمین كرده. اینجا دیگر نمی گوید:
ما نَشاءُ
لِمَنْ نُرِیدُبلكه می گوید:
فَأُولئِكَ كانَ سَعْیُهُمْ مَشْكُوراًتضمین می كنیم و تخلف ندارد.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 524