قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكّی .
وَ ذَكَرَ اِسْمَ رَبِّهِ فَصَلّی . رستگار شد آن كسی كه پاك شد. تزكّی از ماده زكات
است. زكات به معنی پاكی است. تزكیه یعنی پاك كردن و تزكّی یعنی پاك شدن. در سوره جمعه
می خوانیم:
هُوَ اَلَّذِی بَعَثَ فِی اَلْأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَكِّیهِمْ [1]. پیغمبر آمده كه مردم
را تطهیر كند، تزكیه كند، از چه؟ از هر آلودگی. به خود زكات از آن جهت زكات می گویند كه انسان
را از آلودگیِ وابسته بودن به مال آزاد می كند. انسان وقتی كه مال و ثروت دارد اگر به این حالت
باشد كه هر چه كه دارم مال خودم است و مال خودم را نباید به كسی بدهم، این یك تعلق و
وابستگی و آلودگی است و لهذا در قرآن می فرماید:
خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكِّیهِمْ بِها [2]
از اموال اینها صدقات مالشان را بگیر و به این وسیله خودشان را پاك كن؛ یعنی وسیله تزكیه روح
و تزكیه نفس آنهاست.
قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكّی . نیمی از تعلیمات پیغمبر تعلیمات تزكیه ای است، تعلیماتی است كه انسان را
از نظر عمل، از نظر اخلاق، از نظر فكر، از نظر روحْ آزاد و از آلودگیها پاك می كند. اینها جنبه های
منفی قضیه است، یعنی جنبه های تخلیه ای، جنبه های پاكیزه كردن و صاف كردن.
وَ ذَكَرَ اِسْمَ رَبِّهِ
فَصَلّی . رستگار شد آن كسی كه پاك شد با عمل كردن به این دستورها و آن كسی كه نام پروردگار
خود را می برد و نماز می خواند و عبادت می كند.
آن «تزكی» عنوان پاكی را داشت، آلودگیها را دور كردن. مكرر گفته ایم كه قرآن روی این مطلب
خیلی تكیه دارد. اگر ما بخواهیم اصول تعلیمات را ذكر بكنیم دو قسمت خواهد بود: یك قسمت
امور منفی یعنی اموری كه باید آنها را طرد و نفی كرد، كه تحت عنوان تزكیه و تقوا یاد می شود.
قسمت دوم كارهای مثبت كه باید انجام داد، كه تحت عنوان احسان یا عنوانهایی شبیه آن یاد
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 515
می شود، یعنی كارهای مثبت نیك را انجام دادن.
وَ ذَكَرَ اِسْمَ رَبِّهِ فَصَلّی . از نماز به عنوان نمونه یاد
شده چون از نظر قرآن نماز بزرگترین عامل تربیتی و اصلاحی است.