اینجا خدای اعلی با یك اسم خاص یاد شده است و آن اسمِ «ربّ» است. همیشه گفته ایم هر اسمی
از اسماء پروردگار یك شأن از شئون او و یك صفت از صفات او را بیان می كند. اسم «ربّ» صفت
تكمیل كنندگی، پرورش دهندگی و تربیت كردن را بیان می كند. با اینكه «ربّ» از ماده «رَبَبَ»
است نه از ماده «رَبَیَ» ولی در اینجا همان معنای «رَبَیَ» را می دهد: خداوندگار، صاحب اختیار،
صاحب اختیاری كه آنچه را كه در اختیار اوست [پرورش می دهد] نه از او استفاده می كند.
همیشه گفته ایم كه «ربّ» ترجمه دقیق فارسی ندارد ولی ترجمه ای كه شاید نزدیك باشد
«خداوندگار» است. خداوندگار یعنی صاحب، صاحب اختیار؛ مثل مالك. اما خدا ربّ است، انسان
هم نسبت به مملوكهای خودش ربّ و خداوندگار است یعنی صاحب است ولی با این تفاوت كه
انسان اینچنین صاحبی است كه به وسیله آن مملوك، خودش را تكمیل می كند؛ یعنی آنچه كه
انسان صاحب اوست، او مربی و تكمیل كننده انسان است. انسان اگر مالك ثروت است از ثروت
استفاده می كند، این ثروت وسیله ای است برای اینكه او بتواند زندگی كند، ولی «خدا صاحب
است» به معنی این است كه خدا تربیت كننده و مكمل اشیاء است. «انسان خداوندگار است» یعنی
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 496
انسان نیازمند به آن چیزی است كه خداوندگار آن است و به یك معنا او خداوندگار انسان است،
چون این به او نیاز دارد؛ اگر او به این نیاز دارد این هم به او نیاز دارد. اگر انسان یك اتومبیل دارد،
به اتومبیل نیازمند است. (احیانا اتومبیل هم به او نیازمند است چون كار می كند، باید روغنش را
عوض كند و خرابیهایش را ترمیم كند ولی بیشتر از آنكه اتومبیل به او نیازمند باشد او به اتومبیل
نیازمند است. ) اگر انسان یك الاغ دارد، بیش از مقداری كه الاغ به او نیاز دارد او به الاغ نیاز دارد.
این حیوان در یك خوراك ساده ای به این نیاز دارد ولی این در كارش خیلی به او نیاز دارد. در
واقع انسان خداوندگار هر چه كه هست محتاج و نیازمند به اوست و اوست كه نیاز این را برطرف
می كند. ولی خداوند متعال یگانه ذاتی است كه خداوندِ همه موجودات است در حالی كه بی نیاز از
همه موجودات است و مربی و مكمل همه موجودات است و موجودات نیاز خودشان را به
[وسیله ] او رفع می كنند. این، فرق میان ربوبیت و خداوندگاری او و خداوندگاری انسان اشیاء
راست. این است كه خدا را كه می گوییم ربّ، یعنی مربی، مكمل اشیاء، از نقص به كمال برنده
اشیاء.
حال اینجا چرا نفرمود مثلا «سَبِّحِ اسْمَ خالِقِكَ الاَْعْلی یا: رازِقِكَ الاَْعْلی» فرموده: «ربّ» ؟
چون مسئله ای كه ذكر می كند مسئله تبلیغ و دعوت مردم است. بعد می خوانیم:
فَذَكِّرْ إِنْ نَفَعَتِ
اَلذِّكْری . `سَیَذَّكَّرُ مَنْ یَخْشی . `وَ یَتَجَنَّبُهَا اَلْأَشْقَی. `اَلَّذِی یَصْلَی اَلنّارَ اَلْكُبْری . `ثُمَّ لا یَمُوتُ فِیها وَ لا یَحْیی . `قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكّی [1]. به پیغمبر امر می كند مردم را دعوت كن، مردم را تبلیغ كن، یعنی مردم را تربیت
كن. از این جهت است كه پیغمبر در اینجا مظهر اسم «ربّ» پروردگار است، به اذن پروردگار مردم
را تربیت می كند. این است كه كلمه «ربّ» آمده.