مفسرین در مورد معنی «كتاب فجّار در سجّین است» و «كتاب ابرار در علّیّین است» نظریات
مختلفی دارند كه وقتی خوب دقت كنیم شاید بتوانیم همه آنها را به یك نظر برگردانیم، مخصوصا با
توجه به روایاتی كه در این زمینه آمده است. مفسرین این را قبول كرده اند كه «كتاب» یعنی
«مكتوب»
[1]. سؤال این است كه آن كتابی كه مربوط به اینهاست چه كتابی است؟ آیا كتابی است كه
اینها نوشته اند یا كتابی است كه خدا نوشته است؟ [جواب این است كه ] ایندو، یعنی كتابی كه
خودشان نوشته اند و كتابی كه خدا نوشته (سرنوشت اینها) ، در واقع به یك چیز برمی گردد و آن
همان كتاب اعمال است؛ یعنی مقصود، خود اعمال است نه چیز دیگر، با توجه به این كه این تعبیر
در مورد اعمال زیاد آمده است كه هر عملی كه انسان انجام می دهد به منزله نقشی است كه در
وجود خودش یا توابع وجود خودش ایجاد می كند؛ یعنی هر عملی یك كتابت و نوشتن است و با
هر كاری كه انسان انجام می دهد، در صفحه وجود خودش چیزی می نویسد. نوشتن فقط این
نیست كه انسان با خودنویس یا خودكار روی صفحه كاغذ بنویسد، این یك نوع نوشتن است.
برای همین می گوییم عالَم، كتاب خداوند و كتاب حق است
[2].
به نزد آن كه جانش در تجلاّست
همه عالم كتاب حق تعالی است
پس «كتاب فجّار در سجّین است» یعنی كارها و اعمالشان
[3]در سجّین است و اصلا
اعمالشان مستقیما به سوی سجّین می رود و هر كسی هم بعدا به اعمالش ملحق می شود. عمل
هر كسی پیشقراول اوست. همچنین «كتاب ابرار در علّیّین است» یعنی اعمال آنها در علّیّین است و
خودشان هم علّیّونی هستند.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 450
حدیث خیلی عالی ای است كه متأسفانه جزئیات آن یادم نیست، ولی اجمالا به این مضمون
است: گاهی كه انسان نمازی می خواند، نمازِ او را در خرقه ای سفید و نورانی می پیچند و به علیین
می برند (معلوم می شود گاهی باطن و واقعیت اعمال انسان از ملائكه ای هم كه مأمور هستند،
مخفی می ماند) . بعد این انسان حرفی می زند، مثلا بازگو می كند كه ما موفق شدیم به فلان نماز،
دستور می دهند یك درجه بیاورید پایین. دوباره بازگو می كند، می گویند: یك درجه دیگر بیاورید
پایین. یك بار دیگر كه بازگو می كند، می گویند: «اجعلوه فی سجین» یعنی همان عمل را در سجّین
قرار بدهید. این عملی كه می بایست برود در علیین، می رود در سجّین.
پس اعمالی كه انسان انجام می دهد در دو جهت مختلف می روند، اعمال علیینی به علیین
ملحق می شوند و اعمال سجّینی به سجّین ملحق می شوند، تا بعد خود انسان چگونه باشد. مسئله
«میزان» كه در آیات قرآن بیان شده است [همین است. ] می فرماید:
وَ نَضَعُ اَلْمَوازِینَ اَلْقِسْطَ لِیَوْمِ
اَلْقِیامَةِ [4]. یا در جای دیگر می فرماید:
فَأَمّا مَنْ ثَقُلَتْ مَوازِینُهُ. `فَهُوَ فِی عِیشَةٍ راضِیَةٍ. `وَ أَمّا مَنْ خَفَّتْ
مَوازِینُهُ. `فَأُمُّهُ هاوِیَةٌ [5]. آن كسی كه اعمال علیینی اش سنگین و بیشتر است خودش هم به سوی این
اعمال علیینی و بهشتی كشیده می شود و آن كسی كه اعمال سجّینی اش بیشتر است و غلبه با اعمال
سجّینی اوست، خودش هم به همان نوشته های سجّینی ملحق می شود.
[1] - . این كه ما به كتاب می گوییم «كتاب» ، مقصودمان «مكتوب» است. اصل «كتاب» به معنی «نوشتن» است ولی ما معمولا به «نوشته» می گوییم «كتاب» . خود قرآن هم معمولا هر جا می گوید «كتاب» ، مقصود «نوشته» است. مثلا به نامه حضرت سلیمان كه «نوشته» است فرموده «كتاب» :
قالَتْ یا أَیُّهَا اَلْمَلَأُ إِنِّی أُلْقِیَ إِلَیَّ كِتابٌ كَرِیمٌ. `إِنَّهُ مِنْ سُلَیْمانَ وَ إِنَّهُ بِسْمِ اَللّهِ اَلرَّحْمنِ اَلرَّحِیمِ نمل/29 و 30.
[2] - . وقتی انسان نقشهایی معنی دار روی صفحه كاغذ می كشد، این نوشتن است. عالَم هم وقتی مصنوعِ یك صانع
باشد، نوشته و كتاب و مكتوب اوست.
[3] - . سرنوشتشان هم همان اعمال است و چیز دیگری نیست.