كلمه فُجّار در آیه
وَ إِنَّ اَلْفُجّارَ لَفِی جَحِیمٍ از «فُجور» گرفته شده. در بعضی موارد برای عمل بد كلمه
«سیّئه» به كار رفته است. این كلمه به معنی عمل بد و عمل زشت است
[1]كه معنای عامی است (در
مقابل «حسنه» كه به معنی عمل نیك و عمل زیباست) .
در بعضی موارد تعبیر «اثم» گفته شده. ( «اثم» یعنی كاری كه قلب انسان بالطبع آن را قبول
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 429
نمی كند. ) خدا انسان را با فطرت پاك آفریده، لذا برخی چیزها را قلب انسان بالطبع قبول نمی كند و
از آنها نفرت دارد گرچه گاهی انسان آنها را به خودش تحمیل می كند
[2].
ببینید قرآن مجید در مورد «غیبت» چه تعبیر زیبا و عجیبی دارد، می فرماید:
وَ لا یَغْتَبْ
بَعْضُكُمْ بَعْضاً أَ یُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ یَأْكُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتاً فَكَرِهْتُمُوهُ [3]. آیا یكی از شما دوست دارد گوشت
برادر مرده اش را بخورد؟ ! فرض كنید انسانی قحطی زده باشد، در آن حال قحطی هر چه گیرش
می آید می خورد، ولی در همان حال اگر بداند این گوشتی كه می خورد گوشت برادر مرده اش است،
با حال نفرت این گوشت را می خورد. غیبت برای انسان چنین حالتی دارد. شخصی كه غیبت
می كند مثل گرسنه قحطی زده ای است كه از شدت گرسنگی به صورت درنده ای درآمده و گوشت
برادر مرده اش را می خورد و لذت ظاهری می برد ولی در عین حال آن نفرت معنوی هم سر جای
خودش هست؛ هم لذت می برد و هم نفرت دارد؛ لذت می برد از جنبه خوی حیوانی و ملَكات بدی
كه پیدا كرده، و نفرت دارد چون هر چه هست انسان است و فطرت انسانی اش از این كار تنفر دارد.
پس، از این جهت كه گناهان، مورد تنفر فطرت انسان است قرآن از آنها تعبیر به «اثم» كرده.
در موارد دیگری برای عمل بد، تعبیر «وِزْر» به كار رفته (وزر یعنی بار سنگین) كه این هم
تعبیر عجیبی است. واقعا گناه روح انسان را سنگین می كند و مثل این است كه بار سنگینی روی
دوش او بگذارند، بر خلاف اطاعت كه مثل این است كه باری را از روی دوش انسان بردارند و
بلكه ویتامینی به انسان بدهند كه او را سبكبار و سبكبال كند.
و در موارد دیگری تعبیر «فُجور» به كار رفته است
[4]. (فجور یعنی منفجر شدن و منخرق
شدن
[5]. ) قرآن از گناهان تعبیر به «فجور» می كند. كأنـ- ّه وقتی انسان گناه می كند یك حالت انفجار
و پارگی و از هم دریدگی پیدا كرده است. من این تعبیر را خیلی سابق در حرفهای امروزیها
دیده ام
[6]. در بعضی كتابهای روان شناسی خواندم كه نوشته بود: كار بد معمولا برای انسان انفجار
است. اگر انسان خودش را چنان تربیت كند كه انرژی اش صرف كار خوب شود و فكرش و
عملش متوجه كار خوب شود، خودِ این، مانع گناه می شود، ولی اگر انسان راه نیكی را به روی
خودش ببندد و فكرش و عملش را متوجه خیر نكند، كأنـ- ّه انرژی اش ذخیره می شود و بعد به
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 430
صورت گناه منفجر می شود.
این است كه می گویند كار خوب و مشروع بهترین مربی انسان است و اگر كسی می خواهد
فكر بد در مغزش پیدا نشود باید برای مغز و روح خودش خوراك فكری خوب تهیه كند. مغز باید
كار كند، قوه تخیل باید دائما كار كند، وقتی مسیر خوب برایشان قرار ندهیم در راه كج می افتند و
این همان انفجار است. دست انسان باید كار كند، پای انسان باید كار كند، بدن انسان باید كار كند،
وقتی كه اینها بیكار گذاشته شوند انرژیها جمع می شوند و بعد انفجار پیدا می شود.
[1] - . از جنبه زشتی اش به آن می گویند «سیّ- ئه» .
[2] - . همان طور كه بعضی غذاها موافق طبع انسان است و برای او لذیذ است و بعضی دیگر گرچه ممكن است آن را
بخورد ولی كأنـ- ّه به طبع خودش تحمیل می كند. مثل خیلی چیزها كه اول به زور تحمیل می شود و بعد عادت می شود.
[4] - . [این تعبیر به آیه مورد بحث مربوط است. ]
[5] - . مثل كیسه ای كه به خاطر فشار بار سنگینی كه داخلش می گذارند، پاره شود.
[6] - . قبل از اینكه در آیات قرآن به این تعبیر توجه داشته باشم.