پس دنیا با این وعده های صادقانه ای كه از آینده تو به تو می دهد، صادق تر و با وفاتر است از
این كه به تو دروغ گفته باشد یا این كه تو را فریب دهد. روی این جهت خیلی تكیه می كند كه اگر
راجع به دنیا می گوییم دنیا دار الغرور است، به معنی این است كه دنیا موضوع فریب خوردن
توست، نه اینكه واقعا توطئه ای علیه تو دارد به آن معنا كه انسانی علیه انسانی توطئه می كند.
امیرالمؤمنین اصرار دارد كه معنای دار الغرور بودن دنیا این است.
بعد می فرماید: و لرب ناصح لها عندك متهم و صادق من خبرها مكذب. چقدر فراوان، دنیا
ناصحها و اندرزگوها و پنددهنده ها پیش تو فرستاد كه تو را پند و اندرز دهند، ولی تو اندرزگو و
ناصح را متهم كردی. مثل این كه كسی از روی كمال خلوص نیت به انسان بگوید: «من فلان كار را
مصلحت نمی دانم، این كار را نكنید» و یا «فلان كار را بكنید، خیر شماست» بعد انسان او را متهم
كند كه نه، قضیه این طور نیست كه تو می گویی. امیرالمؤمنین می فرماید: دنیا برای تو مرتب ناصح
می فرستد ولی تو ناصحها را متهم می كنی. بعض از افراد واقعیتها را آنچنان كه هست قبول می كنند
و همین ناصحها و اندرزگوهای دنیا را كه امیرالمؤمنین می فرماید، واقعا به عنوان یك اندرزگو
می پذیرند، ولی غالبا انسان به نحوی توجیه و تأویل می كند. مثلا اگر به یك نفر از ما بگویند: چرا
دندانهایت افتاده
[1]، غالبا واقعیت را قبول نمی كنیم، در حالی كه اصل مطلب این است كه این دارد
خبر [از پیری ] می دهد
[2].
یك رباعی در دیوان منسوب به امیرالمؤمنین علی علیه السلام هست كه خیلی زیباست. بیت
دومش یادم هست، می فرماید:
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 418
بِلالُ الشَّیْبِ فی فَوْدَیْكَ نادی
بِاَعْلَی الصَّوْتِ حَیَّ عَلَی الذَّهابِ
[3]
بلال مؤذن پیغمبر بوده. مؤذن آن كسی است كه در ضمن اذان این جملات را می گوید: حیّ
علی الصلاة، حیّ علی الفلاح، حیّ علی خیر العمل. بشتابید به نماز، بشتابید به فلاح. . . شَیْب یعنی
پیری، موی سفید. فَوْد، موهای این قسمت
[4]را می گویند كه اغلب هم زودتر سفید می شود. بلال
سیاه بوده و این مو سفید است و اینجا تشبیه ضد به ضد كرده. می گوید: بلال پیری، بلال موی سفید
در این بلندی و در این مأذنه دو فود تو (مأذنه بالای سر تو) با صدای بلند فریاد می كشد: حَیَّ عَلَی
الذَّهابِ، حَیَّ عَلَی الذَّهابِ. آماده رفتن، آماده رفتن؛ یك حركت كن به سوی رفتن، یك حركت
كن به سوی رفتن.
و لنعم دار من لم یرض بها دارا و محل من لم یوطنها محلا. می فرماید: دنیا چه خانه خوبی
است، ولی برای كسی كه قناعت نكرده باشد به آن و خیال نكرده باشد كه خانه فقط همین است و
خانه دیگری نیست. دنیا چه خانه خوبی است ولی به شرط اینكه بدانی یك منزل از منزلهای
توست. و خیلی بد است اگر تو منزلی را كه باید از آن بروی با وطن اشتباه كنی. دنیا چه خانه
خوبی است برای كسی كه رضایت ندهد كه این خانه، خانه همیشگی او باشد؛ چون رضایت دادن
همان فریب و غرور است
[5].
[1] - . مثل دندانهای خودم كه الان از قسمت پایین دیگر چیزی باقی نمانده. البته این، علت خاصی هم داشته، چون من در جوانی خیلی پسته یا بادام شكسته ام، والاّ دندانهای ما كه نباید حالا افتاده باشد.
[2] - . ممكن است بعضی مواظبت نكردن ها هم چند صباحی تسریع كرده باشد.
[3] - . [بیت اول این رباعی این است:
اِلی مَ تَجُرُّ اَذْیالَ التَّصابی
مَشیبُكَ قَدْ نَضا بُ- رْدَ الشَّبابِ
تا كی دست از كودكی بر نداری؟ موی سپید جامه جوانی از تنت بدر آورده. ]
[4] - . [استاد معنی «فود» را با اشاره برای حضار بیان می كنند. در لغت نامه دهخدا «فود» را این گونه معنی كرده: بزرگتر و معظم تر موی متصل به گوش، كرانه سر. ]
[5] - . مثل این كه انسان با قافله ای حركت كند و در منزلی منظره خوبی ببیند و آنجا را بپسندد در حالی كه می داند
فردا كه قافله حركت كند نمی تواند اینجا بماند و به زور هم كه شده او را می برند. اگر انسان با خیال راحت بگوید: ما برای همیشه اینجا هستیم، این یك غرور است، یك فریب و حماقت است.