این [كه انسان همیشه برای گریز از عمل به دنبال عذرتراشی است ] واقعا یك حقیقتی است. ما
یك آشنایی داریم كه آدم واقعا با ایمانی است. من به او گفتم كه دو جمله دنیای تو را خراب كرده
و یك جمله آخرتت را. (این جملات واقعا تكیه كلام اوست. ) دو جمله ای كه دنیای تو را خراب
كرده این است كه تا به تو اعتراضی می شود، می گویی: «خوب چه كنم، نمی شود دیگر. » و اما
جمله ای كه آخرتت را خراب كرده این است كه در مورد مسائل آخرتی می گویی: «خدا خودش
مگر درست كند. » اگر این، حرف درستی بود، همه پیغمبران همین حرف را می زدند و می گفتند:
«خدا خودش مگر درست كند و كرم خدا غیر از این چیزی نیست. » ما نمی خواهیم بگوییم نگو
كرم خدا، علی نمی خواهد بگوید نگو كرم خدا، قرآن نمی گوید نگو كرم خدا، می گوید عمل كن و
بگو كرم خدا. اگر عمل كنی و بعد بگویی «من كه عمل می كنم، دیگر كرم خدا یعنی چه؟ ! » این كفر
است. در سوره انعام فرمود:
مَنْ یُصْرَفْ عَنْهُ یَوْمَئِذٍ فَقَدْ رَحِمَهُ [1]، و در آیات دیگر [هم به این
مضمون اشاره شده. [پیغمبر هم فرمود: من نیز به كرم خدا به سعادت می رسم. علی كه مرد عملی
بالاتر از او نداریم، عمل می كند و می گوید كرم خدا؛ نه اینكه عمل نكند و بگوید كرم خدا.
پس كرم خدا را نباید فراموش كرد؛ باید با عمل، كرم خدا را در یاد داشت. اگر كرم خدا
نباشد، تمام اعمال ما با كوچكترین نعمتی كه خدا به ما داده مكافات نمی كند
[2]. پس باید عمل كنیم
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 413
و با عمل بگوییم كرم خدا، نه اینكه از عمل فرار كنیم و بگوییم كرم خدا.
در ادامه می فرماید: وَ اَقْطَعُ مُغْتَرٍّ مَعْذِرَةً. در میان مغرورهایی كه عذرهایی می آورند، هیچ
مغروری به اندازه انسان در اینجا، عذرش بریده و قطع نشده. خیلی عجیب است! حضرت در اینجا
روی این آیه بسیار تكیه می كند كه مبادا این آیه بهانه ای برای غرور و گریز از عمل قرار بگیرد.
لَقَدْ اَبْرَحَ جَهالَةً بِنَفْسِهِ
[3](یعنی: اَعْجَبَ جَهالَةً بِنَفْسِهِ) . می فرماید: این شخص به نفس خودش
از روی جهالت اعجاب كرده. یعنی این، اسمش اتكاء به كرم خداست ولی اگر باطنش را بشكافی،
یك خودخواهی است، چرا؟ (دلیلش خیلی واضح است) چون به همین آدمی كه این حرف را
می زند می گوییم
[4]: آیا كرم خدا اختصاص به تو دارد یا برای همه گناهكاران عالم است؟ اگر بگوید:
كرم خدا برای همه مردم عالم است چون خدا با همه نسبت متساوی دارد، می گوییم: پس پیغمبران
آمده اند كه چه بگویند؟ ! بهشتی هست، جهنمی هست، راه سعادتی و راه شقاوتی هست؛ در این
صورت كرم خدا همه را یك جا می شویَد. و اگر بگوید: اختصاص به بعضی دارد، پس در واقع این
غرور به كرم خدا نیست بلكه به خودت مغروری ولی به این نام و با این تعبیر آن را بیان می كنی.
قسمتهای مربوط به این آیه خیلی زیاد است كه چون فرصت نیست، من بعضی از اینها را
برای شما می خوانم.
[1] - . انعام/16. ] هر كس در آن روز از عذاب برهد همانا به رحمت خدا نائل گردد. ]
[2] - . یك سال نماز و روزه نیابتی مگر چقدر قیمت دارد؟ ! دو هزار تومان می گیرند برای یك سال نماز و روزه نیابتی؛ این كه ارزشی ندارد. اگر چشمت فی الجمله ناراحتی ببیند می روی آمریكا صد هزار تومان خرجش می كنی.
[3] - . این قسمت باز معنی دیگری می فهماند.
[4] - . با منطق با او حرف می زنیم.