یك نظریه كه امروز بسیار رایج است و مولود به طور كلی نظریات مادی در مورد انسان است
یعنی از یك نوع روان شناسی مادی و یك نوع جامعه شناسی مادی درباره انسان پیدا شده است
این است كه ضمیر و وجدان یك انسان تابع وضع زندگی آن انسان و بالخصوص تابع وضع طبقاتی
اوست؛ یعنی انسانِ نوعی، انسان منهای موقعیت طبقاتی اش، یك معنی انتزاعی است، یعنی او هیچ
چیز ندارد، نمی شود گفت كه وجدان او چگونه حكم می كند. او اساسا وجدان و ضمیر ندارد و فاقد
ضمیر است، یعنی او انسان انتزاعی است. انسان در موقعیت طبقاتی خودش ضمیر و وجدان پیدا
می كند. هر كسی در موقعیت و وضع طبقاتی كه دارد دعوتی كه متوجه او می تواند بشود دعوتی
است كه با موضع گیری طبقاتی او تناسب داشته باشد والاّ دعوتی كه بر ضد وضع طبقاتی او باشد
مثل این است كه به كسی بگویند برو این دیوار را دعوت كن. اگر تا دامنه قیامت ما بیاییم برای
دیوار حرف بزنیم آیا امكان دارد كه دیوار از گفته ما منبعث بشود؟ دیوار كه ضمیر و وجدان ندارد.
انسانی هم كه وجدانش بر ضد یك دعوت است، دعوت كردن او به تعبیر سعدی «میخ بر سنگ
كوبیدن است» ، فایده ندارد و كار غلطی است.