مسئله دوم نیز مسئله ای است كه در چند جلسه پیش طرح كردم، آن را هم لازم دانستم كه مكرر
طرح كنم، برای اینكه این هم فكر و اندیشه ای است كه به صورت غلطی در اذهان ما فرو رفته
است و باید بیرون بیاید و صورت صحیحش جایگزین شود تا بسیاری از سؤالاتی هم كه پیدا
می شود از میان برود.
یك فكر مسیحی
[1]، نفوذ كرده كه كم و بیش در اندیشه ما هم رسوخ پیدا كرده است و آن
مسئله تضاد میان مادیت و معنویت است. این به یك معنا درست است، به یك معنا درست نیست.
در كتاب سیری در نهج البلاغه كه همین مسئله را طرح كرده ام این مطلب را ذكر كرده ام كه ما در
این جور مسائل دو گونه تضاد داریم. یك نوع تضادهایی كه میان دو ضد، از دو طرف تضاد است
یعنی اگر آن یكی را انتخاب كنیم این یكی را باید رها كنیم، اگر این یكی را انتخاب كنیم آن یكی را
باید رها كنیم. در مقام مثال، مملكتی است دو حزبی و هر حزبی از خودش مرامنامه و اساسنامه و
آئین نامه ای دارد كه با حزب دیگر متفاوت است و این دو حزب با یكدیگر در حال مبارزه هستند.
انسان نمی تواند در آنِ واحد هم در این حزب نام نویسی كند هم در آن حزب. مثلاً در انگلستان
حزب كارگر و حزب محافظه كار هست. حزب محافظه كار اصولش بر اساس محافظه كاری و
سنّتْ نگهداری و سنّت گرایی است و حزب كارگر برعكس، اصولش بر اساس این است كه سنّتهای
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 275
جدید باید به جای سنّتهای قدیم بیاید. حالا یك نفر در آنِ واحد بگوید من می خواهم عضو هر دو
حزب باشم. آدمی كه بخواهد عضو هر دو حزب باشد عضو هیچ حزب نیست، برای اینكه اگر به
راستی بخواهد عضو هر دو باشد، چنانچه بخواهد به مرامنامه و آئین نامه یك حزب ایمان داشته
باشد نمی تواند به دیگری ایمان داشته باشد. بله، این كه كسی بخواهد صوری عضو هر دو حزب
باشد، از هر دو استفاده كند و هر دو را بچاپد، مسئله دیگری است.
[1] - . خود آن هم ریشه ای در غیر مسیحیت دارد، می گویند ریشه اش در افكار هندیهاست، ولی به ما بیشتر از مسیحیت رسیده است.