در بعضی از آیات، مثل سوره اِذا زُلْزِلَت، ما می بینیم كه مطلب به این صورت آمده است؛ در آنجا
می فرماید:
یَوْمَئِذٍ یَصْدُرُ اَلنّاسُ أَشْتاتاً لِیُرَوْا أَعْمالَهُمْ. `فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ. `وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ
ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ [1]. در آن روز مردم صدور پیدا می كنند، بیرون می آیند برای اینكه اعمالشان به آنها
ارائه داده شود. مردم به نمایشگاه اعمالشان برده می شوند. مردم رای می برند و خود اعمالشان رای به
آنها نشان می دهند؛ هر كس به اندازه و زن ذره ای كار نیك كرده باشد، در آن نمایشگاه عمل، كار
نیك خود رای می بیند؛ هر كسی هم به اندازه ذره ای كار بد كرده است، باز در آن نمایشگاه عمل، كار
بد خودش رای می بیند.
بعضی آیات دیگر [به صورت دیگر بیان كرده اند] مثل آیاتی كه در سوره مباركه اسراء
(سوره بنی اسرائیل) است. می فرماید:
وَ كُلَّ إِنسانٍ أَلْزَمْناهُ طائِرَهُ فِی عُنُقِهِ وَ نُخْرِجُ لَهُ یَوْمَ اَلْقِیامَةِ كِتاباً
یَلْقاهُ مَنْشُوراً. `اِقْرَأْ كِتابَكَ كَفی بِنَفْسِكَ اَلْیَوْمَ عَلَیْكَ حَسِیباً [2]. اعمال هر كسی رای ملازم گردن
خودش قرار داده ایم و در روز قیامت كتابی، نوشته ای بیرون می آوریم، هر كسی آن نوشته رای نشر
شده و باز شده می بیند و به او گفته می شود كتاب خود و در و اقع نوشته خود، آنچه رای كه در طول
عمر كرده ای و نوشته ای بخوان. احتیاج نیست كسی دیگر برای تو بخواند و به حساب تو رسیدگی
كند، خودت كافی هستی كه به حساب خودت برسی.
همچنین در سوره یس می فرماید:
اَلْیَوْمَ نَخْتِمُ عَلی أَفْواهِهِمْ وَ تُكَلِّمُنا أَیْدِیهِمْ وَ تَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِما
كانُوا یَكْسِبُونَ [3]. به دهانها و زبانها مهر می زنیم. دیگر این زبان و این دهان حرفی نمی زند. این
دهان و زبان نیست كه بخواهد از خودش دفاع كند و حرفی درباره خودش بزند. به اعضا و
جوارح می گوییم خودتان حرفهایتان رای بزنید. دست آنچه كرده است می گوید، پوست آنچه كرده
است می گوید، تمام ذرات و جود انسان به سخن در می آیند و تمام سرگذشت خود رای بیان می كنند
چون تمام سرگذشت انسان در و جود او ثبت است.
معلوم می شود كه
یُنَبَّؤُا اَلْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَبه معنای این نیست كه مثلاً كسی بیاید در
مقابل انسان بایستد، مثل آنجایی كه نماینده دادستان می آید ادعانامه صادر می كند كه جنابعالی
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 159
فلان كار و فلان كار را كرده ای؛ خیلی بالاتر از این حرفهاست. وقتی كه خدا خبر می دهد، دیگر آن
خبر دادن این جور خبر دادن نیست. انسان را به خود نمایشگاه عمل او می برند و تمام هستیِ
خودش، عمر هفتادساله و هشتادساله خود و تمام وجود خودش را باز شده و زنده و به زبان آمده
در آنجا می بیند. این گونه خدا به انسان خبر می دهد.