یَتَساءَلونَ عَنِ الْ- مُجْرِمینَ. گویا اشاره به دلیل آن هم هست كه اینها آزادند و آنها غیر آزاد و
محبوس و گرفتار؛ این آزادها به دلیل اینكه آزادند می توانند اِشراف پیدا كنند بر جهنّمیها كه گرفتار
و رهین اعمال خودشان هستند. یك موضوع پرسش و پاسخی قرآن در میان این اصحاب الیمین و
اصحاب الشمال در قیامت نقل می كند كه وقتی اینها آنها را در آن حال می بینند می گویند: ما
سَلَكَكُمْ فی سَقَرَ چه چیز شما را در این جایگاه سخت قرار داد و آورد؟ سَلَكَ از سلوك است.
سلوك، راه رفتن و راه بردن است: چه چیز شما را به اینجا آورده؟ می دانند كه بی جهت كسی به
اینجا نمی آید و كسی را نمی آورند. یك چیزی هست، عملی هست كه انسان را به اینجا آورده و
كشانده است. می گویند: ما سَلَكَكُمْ فی سَقَرَ چه چیز شما را سلوك داد در این سَقَر (كه نام دیگری از
جهنّم است) و جایگاه بد؟ آنها جوابی می دهند كه قرآن مخصوصاً آن جواب را نقل می كند برای
اینكه برای دیگران مایه تنبّه و بیداری باشد. چند مطلب را آنها می گویند:
لَمْ نَكُ مِنَ اَلْمُصَلِّینَ. `وَ
لَمْ نَكُ نُطْعِمُ اَلْمِسْكِینَ. `وَ كُنّا نَخُوضُ مَعَ اَلْخائِضِینَ. `وَ كُنّا نُكَذِّبُ بِیَوْمِ اَلدِّینِ . چهار چیز ما را به اینجا
آورد.
اولین حرفی كه می زنند این است كه: لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلّینَ ما از نماز گزاران نبودیم. این
جمله را باید توضیح بدهم. «از نماز گزاران نبودیم» غیر از این است كه ما نماز نمی خواندیم، یك
مطلب بیشتری است. ممكن است انسان نماز بخواند ولی در زمره نمازگزاران شمرده نشود؛ چون
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 137
در آخرش جمله ای دارد كه می فرماید:
وَ كُنّا نُكَذِّبُ بِیَوْمِ اَلدِّینِ كه مضمون این جمله ها با مضمون
آنچه در سوره مباركه ماعون آمده است
(أَ رَأَیْتَ اَلَّذِی یُكَذِّبُ بِالدِّینِ. `فَذلِكَ اَلَّذِی یَدُعُّ اَلْیَتِیمَ. `وَ
لا یَحُضُّ عَلی طَعامِ اَلْمِسْكِینِ. `فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ. `اَلَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ. `اَلَّذِینَ هُمْ یُراؤُنَ. `وَ
یَمْنَعُونَ اَلْماعُونَ) [1]یكی می شود و در آنجا هم مقصود از «كسانی كه قیامت را تكذیب می كنند» این
نیست كه منكر قیامت اند بلكه كسانی كه عملاً كارشان كار منكر قیامت است ولو به لفظ می گویند
ما قیامت را قبول داریم. به زبان می آورند ولی عملشان عمل قبول كننده قیامت نیست.