حقیقت اسلام تسلیم است و حقیقت كفر، عناد و جحود. ای بسا مسلمانانی كه به حسب ظاهر
مسلمانند یعنی ادعای اسلام می كنند، شهادتین را به زبان می آورند ولی باطن قلب و روحشان
مسلم نیست چون باطن روحشان عنود و معاند است، وقتی حقیقت را بر او عرضه بدارند حاضر
نیست تسلیم حقیقت بشود. هر مقدار از حقیقت را هم اگر قبول دارد به اعتبار این است كه تقلید
پدر و مادر است و الاّ این جور نیست كه خودش را در مقابل حق و حقیقت تسلیم كرده باشد كه
آنچه حقیقت است من تسلیم باشم. متقابلاً ممكن است افرادی باشند كه به ظاهر مسلمان نیستند
ولی در باطن هم كفر و عنادی ندارند یعنی اگر مسلمان نیستند به دلیل این است كه اسلام تبلیغ
نشده و به آنها ابلاغ نشده است و الاّ آمادگی برای قبول یك حقیقت در آنها هست و آنچه كه به
آنها مربوط است آمادگی برای حقیقت است. اینها به حسب فطرت مسلمانند گو اینكه به حسب
ظاهر مسلمان نباشند.
این است كه قرآن همیشه روی مسئله عناد و جحود تكیه می كند:
وَ جَحَدُوا بِها وَ اِسْتَیْقَنَتْها
أَنْفُسُهُمْ [1]می گوید اینها جاحد و منكرند در حالی كه نفسها و روحهایشان یقین دارد. در جای
دیگر، قرآن نقل می كند كه یكی از اینها گفت:
إِنْ كانَ هذا هُوَ اَلْحَقَّ مِنْ عِنْدِكَ فَأَمْطِرْ عَلَیْنا حِجارَةً
مِنَ اَلسَّماءِ [2]. ناراحتی خودش را به این شكل بیان می كند، می گوید: خدایا اگر این حق و حقیقت
است سنگی از آسمان بفرست، مرا از بین ببر. خیلی عجیب است! نمی گوید: خدایا اگر حق و
حقیقت است قلب من را رام كن برای اینكه حقیقت را بپذیرد؛ می گوید اگر آن حقیقت است من
تاب این حقیقت را ندارم، مرا از بین ببر كه چشمم به این حقیقت نیفتد. این دیگر نهایتْ درجه كفر
و عناد است؛ و فرق نمی كند، می خواهد در لباس ظاهر اسلام باشد یا لباس دیگر، در هر لباسی كه
باشد حقیقتش این است.