وَ ثِیابَكَ فَطَهِّرْو جامه های خود را پاكیزه كن. در باب
ثِیابَكَ فَطَهِّرْ(جامه های خودت را پاكیزه
كن، پاكیزه نگه دار) مفسرین معانی بسیار مختلفی گفته اند كه البته لااقل بعضی از آنها با بعضی
دیگر منافات ندارد.
بعضی گفته اند كه مقصود از
ثِیابَكَ فَطَهِّرْهمین جامه ظاهری است و این جزء اولین
دستورات آمده چون جامه بلند پوشیدن در میان عرب علامت فخر و كبریایی بود. این یك رسم و
سنت بود، یك سنتی بود: منم كه پول زیاد دارم كه از پارچه های درجه اول به جای اینكه مثلاً سه
متر آن را برای خودم یك قبا درست كنم چهار متر آن را درست می كنم. لباس بلند درست
می كردند به قدری كه گاهی به زمین كشیده می شد. معلوم است، لباسی كه به زمین كشیده شود
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 93
كثیف هم می شود، نجس هم می شود، آلوده هم هست. در اسلام لباس بلند، در این حدْ بالخصوص،
یك امر نامطلوب شمرده شده است. این لباس دست و پاگیر را از خودت دور كن، كوتاه كن.
گفته اند فَطَهِّرْ هم به معنای فَقَصِّر است (اَیْ فَقَصِّر) یعنی پس كوتاه كن؛ نه مقصود این است كه برو
بشوی، بلكه یعنی كوتاه كن كه آلوده نشود، نه اینكه آلوده كه شد پی در پی برو بشوی.
بعضی دیگر گفته اند كه این كنایه است. جامه های خودت را، آنچه را كه پوشیده ای پاكیزه نگه
دار. جامه اینجا كنایه از همسر است زیرا در قرآن همسر برای همسر «جامه» خوانده شده است:
هُنَّ لِباسٌ لَكُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ [1]شما جامه ای هستید برای همسرانتان و همسرانتان جامه ای هستند
برای شما. كأنه آنها نواقص و معایب شما را می پوشانند و شما نواقص و معایب آنها را. آن وقت
این آیه در حكم آیه ای است كه می فرماید:
قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْلِیكُمْ ناراً وَقُودُهَا اَلنّاسُ وَ اَلْحِجارَةُ [2]
یعنی ای پیغمبر! تربیت و اصلاح را از خانواده خودت شروع كن.
ثِیابَكَ فَطَهِّرْخانواده خودت را
تطهیر كن و پاكیزه كن، یعنی اصلاح را از جامه خودت و در واقع از خدیجه شروع كن.
بعضی دیگر گفته اند كه مقصود از ثیاب تنها خانواده نیست، بلكه تمام مردم هستند: جامعه
خودت را پاكیزه كن.
وَ ثِیابَكَ فَطَهِّرْ. یعنی تو برای این مردم به منزله تن برای لباس هستی و اینها
برای تو به منزله لباس برای تن هستند. اینها جامه های تو هستند، جامه های خودت را (تقریبا
جامه می شود همان جامعه) جامعه خودت را پاكیزه كن.
بعضی هم گفته اند كنایه از خود عمل است: عمل خودت را پاكیزه نگه دار و پاكیزه كن، یعنی
عمل خودت را اصلاح كن. و منافاتی ندارد كه این جمله در آنِ واحد چند معنا در بر داشته باشد،
هم آن معنای ظاهرش باشد كه همین لباس ظاهری خودت را از آلودگی نگهداری كن، و هم به
معنای این است كه لباس خانوادگی، لباس اجتماعی و لباس عملی خودت را پاكیزه نگه دار.
وَ اَلرُّجْزَ فَاهْجُرْاز رُجز، از پلیدی به معنی اعم، از آنچه پلیدی هست هجرت و دوری گزین.
منّت نگذاشتن در دعوت به خدا
وَ لا تَمْنُنْ تَسْتَكْثِرُمنت نگذار كه كار خودت را بزرگ بشماری. (این خیلی عجیب است! ) شرط
اصلی برای هدایت و دعوت مردم ناچیز شمردن خود است. بنای كارت بر این نباشد كه دائم
بخواهی سر مردم یا به خدای خودت منت بگذاری كه: منم كه اینقدر دارم برای این مردم زحمت
می كشم، منم كه این همه دارم فداكاری می كنم، من هستم كه چنین می كنم. منت گذاری در كارت
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 94
نباید باشد، تو باید اهل خدمت باشی نه اهل منت، كه اگر منت بگذاری معلوم می شود خیلی
خودت را بزرگ می بینی، كار خودت را زیاد می بینی، استكثار می كنی، دائم خود و كارهای خود را
می بینی؛ چنین نباش.
اینها نشان می دهد كه یك نفر كه می خواهد مردم را به خدا دعوت كند هیچ وقت نباید
خودبین، خودخواه، خودپرست باشد، بخواهد سر مردم منت بگذارد یا به خدا منت بگذارد كه
خدایا من چقدر به این بندگان تو خدمت كردم؛ نه، منت در كار تو نباید باشد.
عزم آهنین در راه دعوت به خدا
وَ لِرَبِّكَ فَاصْبِرْ [3]تو خیلی احتیاج به صبر، خویشتنداری و خودنگهداری داری. صبر زیاد و
خویشتنداری زیاد می خواهد؛ به خاطر پروردگارت باید صبور و خویشتندار باشی. از حالا اعلام
می كنم كه این راه تو یك راهی است كه مقاومت زیاد می خواهد، بنابراین تو باید عزم بسیار آهنین
در این راه داشته باشی، همه این خار مغیلان ها را به خاطر او، به خاطر رضای پروردگارت باید
تحمل كنی:
وَ لِرَبِّكَ فَاصْبِرْ.