حتی من در این مسئله هم كه می گویند نماز شب بر پیغمبر واجب بود- به این معنا كه اگر
نمی خواند گناه كرده بود مثل فریضه های یومیه كه اگر كسی این فریضه را بجا نیاورد گناه بزرگی را
مرتكب شده است- به شدت تردید دارم. پیغمبر اكرم هرگز چنین نبود كه حتی یك شب- ولو
اتفاق بیفتد- شب خیز و سحرخیز نباشد. به اختلاف، همان گونه كه قرآن كریم می گوید، گاهی
قریبِ دو ثلث شب یعنی در حدود یك ثلث شب و كمی بیشتر را استراحت می كرد اعم از خوابیدن
یا غذا خوردن، و نزدیك به دو ثلث شب را بیدار بود و عبادت و شب خیزی می كرد، و گاهی نیمی
از شب را و گاهی ثلثی از شب را. ولی نه به معنی این است كه برایش واجب بود و چون واجب
بود الزام داشت چنین كاری بكند؛ بلكه او در مقامی بود [كه به طبع خود چنین می كرد. ] آیا هیچ
وقت اتفاق افتاده است كه بر یكی از ما 24 ساعت بگذرد و غذا نخوریم؟ (مگر در یك حال غیر
عادی، مثلاً بیهوش باشیم یا چیزی گیرمان نیاید) ما كه اسیر و دارای این شكم هستیم خود
گرسنگی [موجب می شود كه غذا بخوریم. ] لازم نیست بر ما واجب كرده باشند. آیا ما كه غذا
می خوریم، چون واجب است غذا بخوریم غذا می خوریم؟ شك ندارد اگر غذا نخوریم و سبب تلف
شدن خودمان بشویم كار حرامی كرده ایم، ولی آیا ما كه غذا می خوریم برای این است كه بر ما
واجب است؟ یا خود همان گرسنگی كافی است؟ خود همان طبیعت ما، ما را می كشاند.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 75
ضرورت روحی شب خیزی برای پیغمبر صد درجه بیشتر است از ضرورت غذا خوردن برای
ما. همین طور كه برای ما عملاً اتفاق نمی افتد كه 24 ساعت چیزی نخوریم یعنی خودمان به طبع
خودمان دنبال غذا می رویم یعنی نیاز بدنی، ما را به سوی این كار می كشاند، پیغمبر اكرم هم [نیاز
روحی، او را به سوی شب خیزی سوق می دهد. ]
مگر علی علیه السلام در عمرش اتفاق افتاد كه یك شب نماز شب نخواند؟ می دانیم كه در شب
نوزدهم رمضان وقتی كه رفت بالای مأذنه مسجد كوفه و اذان گفت- كه خودش احساس می كرد
آخرین اذانی است كه دارد می گوید- رو می كند به سپیده صبح: ای سپیده صبح! تا حالا هیچ وقت
شده است- از وقتی كه علی به این دنیا آمده است- كه تو طلوع بكنی و چشم علی خواب باشد؟
ولی آیا این برای این بود كه بر علی واجب بود، چون واجب بود و اگر چنین نمی كرد گناه كرده بود
اجبارا بیدار می شد؟ علی دیگر نمی تواند علی باشد و سحر، نیمه های شب خواب باشد، خصوصا
كه در تعبیر قرآن هم نافِلةً لَكَ دارد:
وَ مِنَ اَللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ عَسی أَنْ یَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً
مَحْمُوداً [1]گو اینكه بعضی خواسته اند كلمه «نافله» را به یك معنی دیگری توجیه كنند.
غرضم این است كه این مطلب هم [كه نماز شب بر پیغمبر اكرم واجب بود] تازه برای من
محل بحث است. همین كه خطاب به پیغمبر اكرم بود، كافی بود كه گروهی از مسلمین (البته
نمی گویم همه مسلمین؛ همه مسلمین در یك سطح نبودند) عینا عملشان همین عمل بود؛ نه خدا بر
آنها واجب كرده بود بلكه گویی خود بر خود واجب كرده بودند یعنی آنچنان ملتزِم به این كار
بودند كه برای آنها مانند یك امر واجب بود و لهذا قرآن می فرماید:
إِنَّ رَبَّكَ یَعْلَمُ أَنَّكَ تَقُومُ أَدْنی
مِنْ ثُلُثَیِ اَللَّیْلِ پروردگار تو می داند كه تو نزدیك به دو ثلث شب را و نصف شب را و ثلث شب را
- یعنی به اختلاف، در این بینها- [برمی خیزی و عبادت می كنی ]
وَ طائِفَةٌ مِنَ اَلَّذِینَ مَعَكَ تو و
گروهی از كسانی كه با تو هستند. نمی گوید همه مؤمنین. این دلیل بر این است كه این كار بر همه
مؤمنین واجب نبوده، اگر واجب می بود پس آیا مؤمنین صدر اسلام غیر از یك گروهی باقی
دیگرشان تارك الصلاة بودند؟ این خودش بهترین دلیل است. قرآن هم می فرماید:
وَ طائِفَةٌ مِنَ
اَلَّذِینَ مَعَكَ.