تا اینجا ضمیرها به صورت جمع است یعنی همه مشركین؛ اختصاص به یك گروه معین نداده است.
همین قدر فرمود:
وَ اِصْبِرْ عَلی ما یَقُولُونَ به آنچه می گویند صبر كن
وَ اُهْجُرْهُمْ هَجْراً جَمِیلاًبه نحو
زیبایی از آنها دوری بگزین. طبقه خاصی را اختصاص نداد: همه این كفار، مشركین، مخالفین. در
میان اینها مرد هست زن هست، غنی هست فقیر هست، ارباب هست غلام هست، بالادست هست
زیردست هست. اما بعد یك طبقه بالخصوصی را مورد توجه قرار می دهد، دیگر نمی گوید «هُمْ»
بلكه یك گروه معینی را ذكر می كند:
ذَرْنِی وَ اَلْمُكَذِّبِینَ أُولِی اَلنَّعْمَةِ وَ مَهِّلْهُمْ قَلِیلاًمرا رها كن
[1]با این
تكذیب كنندگانِ صاحبان نعمت، این دارندگانِ همه چیز كه نعمتهای الهی را پیش خود گرد
آورده اند. این دیگر در مقام خشم و غضب است: آنها را به من وا بگذار، من را رها كن با آنها.
این «مرا رها كن» ضمنا اشاره به این نكته هم می تواند باشد كه پیغمبر اكرم در همان حالتِ
وَ
اُذْكُرِ اِسْمَ رَبِّكَ وَ تَبَتَّلْ إِلَیْهِ تَبْتِیلاًكه حالت انقطاع به پروردگار و حالت دعا و تضرع و ملتجی شدن
به او و استمداد از اوست، می دانیم كه همیشه برای مردم دعا می كرد و از خدای متعال خیر و
رحمت و بركت و هدایت می خواست. و می دانیم كه حتی در جنگ بدر كه شِقاق آنها به اوج مطلب
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 64
رسیده است و در جنگ اُحد بالخصوص كه حتی از جنگ بدر بدتر شده: هفتاد نفر از صحابه
پیغمبر را كشته اند، عموی پیغمبر را شهید كرده اند و پیشانی و دندان خود ایشان را شكسته اند، در
همان حال دیدند پیغمبر اكرم همین حالت تبتّل و انقطاع را پیدا كرده و دستهایش را بالا گرفته
است و به خدای خودش عرض می كند: اللهم اهد قومی فانهم لایعلمون خدایا این قوم مرا هدایت
كن؛ جاهلند، نمی دانند. باز پیغمبر هدایت آنها را می خواهد.
«ذَرْنِی» ممكن است اشاره به این باشد كه اصلاً درباره اینها دیگر با من سخنی نگو، دعایی
درباره اینها نكن، نظیر آنچه كه به نوح گفتند: ای نوح! چرا درباره پسرت داری از ما چیز
می خواهی، نگو، او دیگر قابل اینكه تو درباره او دعا بكنی نیست.
پس ممكن است كلمه
ذَرْنِی اشاره به این باشد كه درباره اینها دیگر از من چیز نخواه، اینها به
مرحله ای رسیده اند كه دیگر قابل هدایت نیستند، اما چه كسانی؟ تكذیب كنندگانِ صاحب نعمت.
چرا این تكذیب كنندگانِ صاحب نعمت را اختصاص داده است؟ برای اینكه ما در بسیاری از آیات
گذشته كه تفسیر می كردیم این مطلب بود كه قرآن كریم سرمنشأ تكذیبها و انحرافها و گمراهیها را
طبقه ای می داند كه نام اینها را مترفین می گذارد، یعنی غرق شدگان در نعمت و رفاه. اینها هستند كه
هیچ نوع آمادگی برای شنیدن سخن حق ندارند. دیگران را هم اینها گمراه می كنند. مخصوصا در
سوره مؤمن كه داستان فرعون بالخصوص مطرح است و آیات زیادی هست، قرآن كریم این
موضوع را مفصل بیان كرده و ما هم بحث كردیم، دیگر تكرار نمی كنیم
[2]. و لهذا اینجا كه مسئله
تهدیدِ به عذاب هست، تا آنجا كه مسئله امر به صبر و تحمل و خویشتنداری و امر به هجرتِ
زیباست، به طور كلی و به همه می فرماید. ولی بعد یك گروه خاصی را مورد توجه قرار می دهد.
كأنه این گروه خاص مشمول غضب من هستند، كه اینها همان سران قریش بودند.
تاریخ هم تأیید می كند كه همه این گربه رقصانی ها را سران قریش می كردند. ابوسفیان كه
بود؟ یك مكذّب اولی النعمة. ابوجهل كه بود؟ یك مكذّب اولی النعمة. ولید بن مغیره كه بود؟ یك
مكذّب اولی النعمة. عتبة بن ربیعه كه بود؟ یك مكذّب اولی النعمة. شیبه كه بود، آن دیگری كه بود؟
آنها كه به تعبیر قرآن
رِحْلَةَ اَلشِّتاءِ وَ اَلصَّیْفِ [3]می كردند همینها بودند.
وَ مَهِّلْهُمْ قَلِیلاًمدت كمی به اینها مهلت بده؛ یعنی مدت كمی صبر كن كه ما به حساب اینها
رسیدگی خواهیم كرد. آیا مدت كم یعنی در همین دنیا؟ بسیاری از اهل تفسیر گفته اند مقصود همین
است یعنی طول نخواهد كشید كه اینها در همین دنیا (اشاره به قصه بدر است) به كیفر اعمال
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 65
خودشان می رسند. و اگر مقصود آخرت باشد كه به طریق اولی چنین چیزی هست. ولی ظاهرش
این است كه مقصود همین دنیاست.
«وَ مَهِّلْهُمْ قَلِیلاً» یعنی در همین دنیا، و علاوه بر این دنیا در آن
جهان هم [كیفر برای اینها] هست.
إِنَّ لَدَیْنا أَنْكالاً وَ جَحِیماً. `وَ طَعاماً ذا غُصَّةٍ وَ عَذاباً أَلِیماً. این علاوه است: آنها را به ما واگذار،
ما در نزد خود برای اینها عذابهای سختی داریم، اَنكال داریم، قیدها و زنجیرها داریم. این قیدها و
زنجیرها همان قید و زنجیرهایی است كه در دنیا اینها خود به دست و پای خود بسته اند كه در
آنجا تجسم پیدا می كند.
وَ جَحِیماًآتش برافروخته داریم.
وَ طَعاماً ذا غُصَّةٍطعامی آنجا برای اینها
داریم گلوگیر.
[1] - . «مرا رها كن» تعبیر به اصطلاح لغوی آن است، یعنی به من واگذار كن.
[2] - . [نوار تفسیر سوره مؤمن توسط استاد شهید، در دست نیست. ]