بیانی
دارد كه قابل توجه به نظر نمی رسد و ما نتوانستیم مطلب حسابی ای از بیان ایشان
بفهمیم. ایشان می گوید: در باب تقدم بالزمان همان معیاری كه شیخ فرموده، صدق
می كند، اما باید دید در اینجا چه مبدأ محدودی را در نظر بگیریم كه نسبتها را با آن
بسنجیم
[1]. حاجی می گوید: آن امر محدود در باب تقدم زمانی «متی» است، نه خود
زمان.
در باب مقولات، یكی از مقولات را مقوله متی دانسته اند. می گویند: متی
عبارت است از هیئتِ بودن شی ء در زمان؛ یعنی متی عبارت است از صفتی كه از
وقوع و وجود در زمان و مظروفِ زمان واقع شدن، برای شی ء حاصل می شود.
در اینجا معنی حرف حاجی این است: «زمان متقدم و زمان متأخر، در متی با
یكدیگر فرق دارند؛ یعنی در وقوع در زمان و در انتساب با زمان، با یكدیگر فرق
دارند» اما توضیح نمی دهد كه چرا در انتساب با زمان با یكدیگر فرق دارند؟ وقتی
می گوییم «دیروز بر امروز تقدم دارد» اگر نقطه خاصی از زمان را در نظر بگیریم،
مثلا اول غروب دیروز، نمی توانیم اولویتی برای دیروز نسبت به آن نقطه بر امروز
نسبت به آن نقطه قائل شویم.
خلاصه حرف حاجی به این مقدار، قابل توجیه نیست.
[1] - . گفتیم كه در تقدم و تأخر، امر ثالثی لازم است كه متقدم و متأخر با آن انتساب داشته باشند و در این انتساب، یكی بر دیگری اولویت داشته باشد.