بسم اللّه الرحمن الرحیم
فصل 4
فی أنّ الحدوث لیس علة الحاجة إلی العلة المفیدة بل هو منشأ الحاجة إلی العلة المعدّة و العلة
المعدّة هی علة بالعرض لا بالذات [1]
این فصل تحت این عنوان است كه «آیا حدوث علت
[2]است برای احتیاج به علت،
یا امكان؟ » . این بحثی است كه مكرر آن را بیان كرده ایم و در گذشته هم آمده است.
در باب نیاز معلول به علت، چهار نظریه می توان داد:
نظریه اول: معلول به دلیل اینكه موجود است نیازمند به علت است؛ [زیرا]
موجود بما هو موجود نیازمند به علت است. این نظریه می تواند با نظریات مادیین
سازگار باشد.
نظریه دوم: موجود به دلیل اینكه حادث است نیازمند به علت است. متكلمین
این طور فكر می كنند. آنها می گویند: شی ء چون پدیده و حادث است نیازمند به
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 744
علت است.
نظریه سوم: شی ء چون ممكن الوجود است نیازمند به علت است.
نظریه چهارم: شی ء به دلیل اینكه نحوه وجودش وجود تعلقی است نیازمند به
علت است
[3].
[1] - . اسفار ج 3، ص 252 مرحله 9، فصل 4.
[2] - . اینجا گفته اند «علت» ، در بعضی جاها می گویند «مناط» یا «ملاك» .
[3] - . ما در اصول فلسفه برای اولین بار این طور تقسیم كرده ایم.