جواب این است: شما یك جا كل را در نظر گرفته اید و یك جا فرد و جزء را. آنجا كه
می گویید «لازم می آید جسم موصوف به این حوادث باشد» كل را در نظر گرفته اید؛
چون در اینجا لازم می آید جسمْ موصوف به مجموع این حوادث باشد. بله، اگر
جسم قدیمی داشته باشیم و نیز حوادثی كه لا اولَ لها، لازم می آید این جسم از ازل
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 243
تا ابد موصوف به این حوادث باشد، ولی نه موصوف به یك حادثه بالخصوص بلكه
موصوف به حوادث پی در پی؛ یعنی مجموع حوادث به منزله یك حادثه در نظر
گرفته شده.
اما آنجا كه صحبت از عدم ازلی حوادث می كنید هر حادثه را به تنهایی در نظر
می گیرید و می گویید حادثه ای كه امروز اتفاق افتاده عدمش در ازل بوده است، پس
جسمِ قدیمْ موصوف به عدم این حادثه بوده است.
این، تناقض نیست. در تناقض وحدت محمول شرط است. اگر ما بگوییم
«جسمْ موصوف به مجموع حوادث است» ، نقیضش این است: «جسم موصوف به
مجموع حوادث نیست» . اما اینكه «جسم از ازل تا ابد موصوف به مجموع حوادث
است» با اینكه «جسم از ازل تا زمان وجود یك حادثه معینْ موصوف به عدم این
حادثه معین است» متناقض نیست.