بعد مرحوم آخوند می گویند: این مسأله در معارف الهی از نظر ارزش در ردیف سه
چهار مسأله درجه اول است. اگر كسی خدا را به توحید در ذات و توحید در فاعلیت
بشناسد- كه لازمه توحید در فاعلیت این است كه تعطیلی در كار نیست- و اگر
نفس انسان و رُجعای آن را بشناسد، و اگر عالم طبیعت را با توجه به حركت
جوهریه بشناسد
[1]، اگر كسی این چهار اصل كلی را بشناسد، دیگر از اینكه هیچ
مسأله دیگری از هیچ علمی را نداند باكی نداشته باشد؛ یعنی این مسائل در درجه
اول اهمیت است. پس كسانی كه قائل به تعطیل اند، از یكی از بزرگترین اركان
معرفت محرومند، آنهم یكی از اركان بزرگ معرفت كه انكار آن، ركن دیگری را
هم متزلزل می كند؛ چون مسأله انكار فیاضیت منجر به نوعی انكار توحید در
فاعلیت می شود و انكار توحید در فاعلیت منجر به نوعی انكار در توحید ذات
می شود
[2].
[1] - . یعنی: اینكه عالم طبیعت عین حركت و عین حدوث و تجدد است.
[2] - . سؤال: اهمیت مسأله تجدد عالم از چه جهت است؟
استاد: این مسأله یكی از پایه های مسأله معاد است و اگر این مسأله نباشد معاد به اثبات نمی رسد.