مرحوم آخوند می گوید: خود تدریج نمی تواند وجود تدریجی داشته باشد، بلكه
وجود دفعی دارد. از اول كه شیئی حركت می كند وجود این شی ء (ما فیه الحركة)
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 321
تدریجی است، ولی ضمنا صفتی هم برای این شی ء پیدا شده به نام تدریج، كه خود
این تدریج وجودش تدریجی نیست، بلكه یك وجود دفعی مستمر است. اگر
می گویید «این حركت كه پیدا شد تدریج پیدا شد» به این معناست كه یك تدریج
حادث شد و در [طول ] زمان استمرار دارد. پس به این اعتبار، تدریج كه خودِ همان
حركت باشد، وجود تدریجی ندارد.
پس اگر حركت را به صورت امری مستقل در نظر بگیریم می توانیم بگوییم در
این اعتبار، وجود حركت تدریجی نیست، و قهرا عدمش هم تدریجی نیست.