مطلب دیگر اینكه گفتیم عنوان این فصل خیلی جالب است ولی محتوا آنقدر غنی
نیست. در عنوان فرموده اند «فی كیفیة تعدد الزمان بالحركة و الحركة بالزمان» . اگر
فقط به همین عنوان نگاه می كردیم می توانستیم مطلب را این طور بیان كنیم كه زمان
و حركت گاهی تعدد واقعی پیدا می كنند و گاهی تعدد اعتباری. تعدد واقعی مثل
اینكه تعدد موضوع حركت، سبب تعدد حركت می شود. در فصلهای آینده بحث
خواهد شد كه چه چیزی سبب تعدد و كثرت عددی حركت می شود و چه چیزی
سبب كثرت عددی حركت نمی شود. بعدها خواهیم گفت كه از آن شش چیزی كه
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 333
حركت احتیاج دارد (یعنی مبدأ
[1]، منتها
[2]، زمان
[3]، موضوع
[4]، فاعل
[5]و مقوله
[6]
كدام یك منشأ كثرت می شوند و كدام یك منشأ كثرت نمی شوند. مثلا آیا كثرت
موضوع سبب كثرت حركت می شود یا نه؟ یعنی ولو سایر جهات یكی باشند آیا
تعدد موضوع سبب تعدد حركت می شود؟ یا اینكه آیا تعدد مبدأ و منتها سبب تعدد
حركت می شود؟ در هر دو، جواب مثبت است. اینها بعدا بحث خواهد شد. غرضم
این جهت است كه حركت لااقل به اعتبار موضوع و همچنین به اعتبار مبدأ و غایت،
كثرت واقعی پیدا می كند.