اشكال دیگر این است: شما علت محدِّد را حصر كردید به فاعل (یعنی طبیعت یا
قاسر) و قابل (كه خود جسم باشد) و میل و معاوق. بعد سه تای اول را نفی كردید و
گفتید: پس لایبقی إلاّ المعاوق. ما می گوییم: ممكن است امر دیگری پیدا كنیم كه
هیچ یك از این چهارتا نباشد. مثال: اگر آهنی و مغناطیسی را در دست بگیریم، اگر
آهن را رها كنیم، به حكم قوه ثقلش میل به پایین دارد و مغناطیس هم آن را به طرف
خودش جذب می كند و نمی خواهد بگذارد كه به طرف پایین برود. در اینجا مسلما
اگر آن مغناطیس در دست ما نباشد سرعت پایین آمدن آهن بیشتر است، ولی چون
مغناطیس در دست ماست جاذبه مغناطیس از سرعت سقوط آهن می كاهد. این
مثال هیچ یك از این اقسامی كه شما گفتید، نیست. مغناطیس نه معاوق داخلی است
و نه معاوق خارجی، و معلوم است كه به قوه طبیعت و قاسر و این حرفها هم مربوط
نیست؛ چون مغناطیس جذب می كند به سوی خودش، نه اینكه در آهن حركت
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 608
ایجاد كند. محرك، یا طبیعت است یا قاسر، و این به هرحال از آنها نیست، پس
چیست؟