مرحوم آخوند می گوید: هیچ كدام از این ایرادها درست نیست. [جواب ایشان ] به
همان بیانی است كه ما در اول گفتیم؛ می گویند درست است كه قوه خودش اولا و
بالذات متقدّر نیست و متصف به زیاده و نقصان نمی شود، ولی به اعتبار اثرش كه
همان حركت است و به اعتبار زمان حركت (ازدیاد و نقصان زمان حركت) و به
اعتبار عدد حركات، متصف به زیاده و نقصان می شود. بنابراین ما می توانیم دو قوه
را با یكدیگر مقایسه كنیم و بسنجیم و فرقی نمی كند كه میان عدیم المیل و ذی المیل
القویّ مقایسه كنیم یا میان ذی المیل القویّ و ذی المیل الضعیف.
خلاصه، این ایرادها ایرادهای درستی نیست. بله، ایراد عمده همان ایرادی
است كه قبلا صحبتش شد و خلاصه آن- كه فخر رازی و دیگران به شكل دیگری
مطرح كرده اند- این است: این حرفها درست است به شرط اینكه خود حركت، قطع
نظر از معاوق، زمان نداشته باشد. چه مانعی دارد كه خود حركت از آن جهت كه
حركت است، مقدار معینی از زمان را بخواهد كه این مقدار از زمان در عدیم المیل و
ذی المیل القویّ و ذی المیل الضعیف محفوظ است. آنوقت اختلاف عدیم المیل با
ذی المیل ها، یا اختلاف ذی المیل القویّ با ذی المیل الضعیف مربوط می شود به
وجود و عدم معاوق و مقدار معاوقت. اگر این مطلب را بگوییم، این برهانی كه در
اینجا اقامه كرده اند برهان تمامی نیست. چون این بحث خیلی مفصل است باشد
برای بعد.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 561