یك اشكال این است: شاید در میان میلها یك حد معینی از میل باشد كه دیگر
اضعف از آن وجود نداشته باشد. ببینید! در باب اجسام نظریه ای هست كه بعضی
می گویند: جسم تا یك حد معینی كوچكی را می پذیرد و بیشتر از آن حد معین،
دیگر كوچكی نمی پذیرد. (فلاسفه این نظریه را قبول ندارند و می گویند جسم در هر
حدی كه باشد باز قبول می كند كه تنصیف شود و از آنچه هست كوچكتر شود. ) این
اشكال هم همین طور است. مستشكل می گوید: ممكن است این ذی المیل بودن، به
حد معینی كه برسد دیگر از آن كمتر نشود. مثلا سنگی كه رها می كنیم و به طرف
پایین می آید، به پایین میل دارد، و وقتی آن را به طرف بالا می بریم، میل به طرف
[پایین ] همانی است كه اسمش را «ثقل» می گذاریم. ممكن است ثقل این سنگ یك
كیلوگرم باشد. كمتر از این هم می شود باشد، مثلا نیم كیلوگرم. باز كمتر از این هم
می شود باشد، مثلا یك گرم. باز كمتر از این: یك هزارم گرم، كمتر از این: یك
میلیونم گرم. آیا این ثقل را- كه همان میل و كشش است- می شود تا غیرمتناهی،
كوچك فرض كرد، یا ممكن است مثلا بگوییم: به یك میلیاردم گرم كه رسید دیگر
از این كمتر میلی نیست و معدوم می شود؟ شاید میل این طور باشد. وقتی كه میل
این طور باشد پس نسبت میلها به یك جا محدود می شود؛ یعنی نسبت ذی المیل
الضعیف و ذی المیل القویّ، تا یك حد خاصی می تواند كوچك شود، ولی نسبت
زمانها ممكن است إلی غیرالنهایه تفاوت داشته باشد. بنابراین شاید نسبتی كه میان
عدیم المیل و قویّ المیل هست همیشه بیشتر
[1]باشد از نسبت میان قویّ المیل و
ضعیف المیل. اگر قویّ المیل و ضعیف المیل می توانستند الی غیر النهایه از یكدیگر
فاصله بگیرند، یعنی ضعیف المیل هرچقدر كوچك شود باز قابل كوچكتر شدن
باشد، می توانستیم بگوییم عین همان نسبتی كه دو زمان با یكدیگر دارند، ذی المیل
ها هم با یكدیگر دارند. اما ممكن است نسبت ذی المیل ها با یكدیگر، در یك حد
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 559
متوقف شود، ولی [نسبت زمانها] در حدی متوقف نشود. بنابراین ممكن است كه
اینها هیچ وقت برابر با یكدیگر نباشند؛ یعنی [ممكن است بگوییم ] همیشه نسبت
زمانی عدیم المیل [با ذی المیل ] آنقدر كم است كه هیچ وقت نسبت زمانی ضعیف
المیل با ذی المیل القویّ نمی شود این قدر كم باشد.
[1] - . [و به عبارتی: كمتر. ]