اینجا آقای طباطبایی ایرادی می گیرند و می فرمایند: اگر این حرف را بزنیم پس
طرح این بحث از اساس بی فایده است؛ چون اینجا بحث در این است كه آیا قوای
جسمانی متناهی التأثیر و متناهی التحریك اند یا نه؟ عده ای گفتند: قوای جسمانی
متناهی التحریك اند. لازمه حرف اینها این بود كه یك روزی [این حركتها] تمام
شود. عده دیگری گفتند: این قوه ها متناهی التحریك نیستند، به این معنا كه قوای
عالم استعداد تحریك الی الابد را دارند؛ یعنی همین قوای موجود عالم، مادام كه
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 659
وجود دارند می توانند منشأ تحریك ابدی عالم باشند. شما در اینجا حرف دیگری
زدید. از طرفی گفتید «این قوا متناهی التأثیرند» و از طرف دیگر گفتید «ولی این
قوای متناهی التأثیر آنا فآنا تجدید می شوند» . چه ما قوا را ثابت بدانیم و برایشان
قابلیت تأثیر و تحریك غیرمتناهی قائل باشیم و چه برای آنها قابلیت تأثیر و
تحریك غیرمتناهی قائل نباشیم ولی بگوییم «چون آنا فآنا تجدید می شوند اثرشان
غیرمتناهی است» نتیجه یكی است؛ در هردو صورت نتیجه این است كه حركات
این عالم می توانند الی الابد ادامه پیدا كنند. پس این بحث فایده ای ندارد.