مسأله دیگری كه ظاهرا هیچ كس آن را طرح نكرده این است
[1]: مسأله سرعت و بطو در باب حركت أینی، حركت وضعی، حركت كمّی و حركت كیفی قابل تصور است،
اما حركت جوهری چطور؟ آیا در حركت جوهری سرعت و بطومعنی دارد؟ اگر
معنی دارد با مبنای آقایان چطور می شود؟ آیا در حركت جوهری هم معاوق معنی
دارد؟ در حركت جوهری معاوق معنی ندارد. كل عالم طبیعت با یك حركت
جوهری متحرك است آنهم در جهت واحد. در حركت جوهری معنی ندارد كه
بگوییم معاوق هست یا نیست.
خلاصه، آقایان گفتند «هر قوه ای اقتضای حركت غیرمتناهی السرعة و الشدة
می كند و این یعنی حركت در لا زَمان، كه امری محال است. پس اگر حركتی بخواهد
وجود پیدا كند كِفاح میان دو قوه مختلف است» . این مطلب در حركات عرضی قابل
تصور است، در حركات جوهری چطور؟ آیا در حركات جوهری هم قابل تصور
است؟ اگر قابل تصور نباشد چه فرقی است میان حركت جوهری و حركت عرضی؟
البته ما قبول داریم اینها از جنبه هایی فرق می كنند، ولی سول این است: آن
جنبه هایی كه فرق می كنند چه جنبه هایی است؟ آیا با [توجه ] به آن جنبه ها
می توانیم اینجا چنین توضیحی برای [حركت جوهری ] بدهیم؟
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 588
[1] - . ظاهرا كسی این مسأله را مطرح نكرده است، البته یقین ندارم.