آنهایی كه گفته اند «علت، دفع بیرونی است» (ظاهرا نظریه خود ارسطو هم همین
بوده است) نظریه شان را این گونه بیان می كنند: علتِ اینكه بعد از آنكه به توپ
ضربه ای وارد می كنیم توپ به حركتش ادامه می دهد، این است كه آن ضربه باعث
می شود این توپ در هوا جلو برود و یك مقدار هوا را بشكافد. وقتی توپ هوای
بیرون را شكافت هوا به طرف عقب حركت می كند. بعد این هوایی كه از جلو به عقب
آمده، از پشت ضربه دیگری بر این توپ وارد می كند. مرتبا و متوالیا از پشت ضربه
وارد می شود و توپ از جلو هوا را می شكافد و به عقب می راند. منتها تدریجا [این
شكافتن و ضربه ها] ضعیف می شود
[1].
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 506
طبق این نظریه، حركت قسری امری غیرعادی نیست و هر حركتی كه اسمش
را «قسری» می گذاریم از نوع حركتهای دیگر است، منتها [در این حركات ] محركها
دائما متبادل می شوند. وقتی من این تسبیح را حركت می دهم دست من این حركت
را ایجاد می كند و دست من عوض نمی شود، ولی وقتی به توپ ضربه می زنم یك
مقدار ضربه من توپ را به جلو می برد و یك مقدار هوا، و هوا هم مرتبا متبادل
می شود، كأنّه این توپ را دست به دست می كنند و به جلو می برند.
[1] - . درست مثل یك شناگر؛ در موقع شنا دو كار انجام می شود: یكی این كه شناگر با قدرت خودش به
جلو می رود، و دیگر اینكه وقتی آب را از جلو به عقب می زند آب او را به جلو دفع می كند.