مسئله ی دیگری كه امروز مطرح است و خیلی هم سؤال می كنند و فقها هم جواب مثبت به آن می دهند [این است كه ] می گویند: آیا تشریح میّت مسلمان جایز است یا جایز نیست؟ مسئله به این صورت مطرح است: از یك طرف ما می دانیم كه اسلام برای بدن میّت مسلمان احترام قائل است و می گوید هیچ چیزی كه بی احترامی به آن باشد، نباید واقع شود و تسریع در تجهیزش هم واجب است و هرچه زودتر باید دفنش بكنند. ولی از طرف دیگر تشریح برای تحقیق علمی و درس برای دانشجو جزو ضروریات شناخته می شود و این هم امری است كه از نظر اسلام لازم و واجب است. اینجا چه باید كرد؟ آیا به خاطر احترام میّت مسلمان، باید تشریح بدن مسلمان را تحریم كرد یا به خاطر ضرورت تشریح در طب، باید تشریح میّت مسلمان را- كه همیشه فقها گفته اند حرام است- تجویز كرد؟ .

جوابی كه [فقها] داده اند خیلی روشن است. گفته اند در صورتی كه امكان تشریح بدن غیر مسلمانی باشد و نیازی به تشریح بدن مسلمان نباشد و این نیاز به آن شكل رفع می شود البته بدن غیرمسلمان را تشریح كنند، و اگر آن نیاز رفع نمی شود باید بدن مسلمان را تشریح كنند. باز می گویند مسلمان مجهول الهویّه را برمسلمان معلوم الهویّه مقدّم بدارند؛ از مجهول الهویّه ها انتخاب كنند چون اگر اهانتی هم هست، به یك مجهول الهویّه باشد نه به یك معلوم الهویّه. اگر بگویید:

مجهول الهویّه هم نداریم، حتماً از معلوم الهویّه ها باید استفاده كنیم، باز می گویند:

افرادی كه شخصیتشان در میان دیگران یك شخصیت اسلامی است (مثل علما و مراجع تقلید) بدن غیر او را بر او مقدّم بدارند.

همه ی اینها مسئله ی باب تزاحم است و این خودش باب بسیار وسیعی است، گو اینكه خوب عمل نمی شود. یك وظیفه ی بزرگ برای مجتهدین، آشنایی با موضوعات است. فقیه اگر با موضوعات آشنا نباشد، اهمیتها را درك نمی كند. وقتی كه اهمیتها را درك نكند، بسا هست كه روی موضوع كوچكتر پافشاری می كند و موضوع بزرگتر را از دست می دهد. ولی اسلام این راه را جلو پای او گذاشته است.