بعد از اینكه موارد قطعی پوشش را بیان كردیم نوبت می رسد به بحث درباره ی «پوشش وجه و كفّین» .

مسأله ی پوشش برحسب اینكه پوشانیدن وجه و كفین واجب باشد یا نباشد دو فلسفه ی كاملاً متفاوت پیدا می كند. اگر پوشش وجه و كفین را لازم بدانیم درحقیقت طرفدار فلسفه ی پرده نشینی زن و ممنوعیت او از هر نوع كاری جز در محیط خاص خانه و یا محیطهای صددرصد اختصاصی زنان هستیم.

ولی اگر پوشیدن سایر بدن را لازم بدانیم و هر نوع عمل محرك و تهییج آمیز را حرام بشماریم و بر مردان نیز نظر از روی لذت و ریبه را حرام بدانیم اما تنها پوشیدن گردی چهره و پوشیدن دستها تا مچ را واجب ندانیم آنهم به شرط اینكه خالی از هر نوع آرایش جالب توجه و محرك و مهیّج باشد بلكه ساده و عادی باشد، آن وقت مسأله صورت دیگری پیدا می كند و طرفدار فلسفه ی دیگری هستیم و آن فلسفه این است كه لزومی ندارد زن الزاماً به درون خانه رانده شود و پرده نشین باشد بلكه صرفاً باید این فلسفه رعایت گردد كه هر نوع لذت جنسی اختصاص داشته باشد به محیط خانواده، و كانون اجتماع باید پاك و منزّه باشد و هیچ گونه كامجویی خواه بصری و خواه لمسی و خواه سمعی نباید در خارج از كادر همسری صورت بگیرد. بنابراین زن می تواند هرنوع كار از كارهای اجتماعی را عهده دار شود.

البته در اینجا چند نكته هست:

الف. ما فعلاً در این مقام نیستیم كه آیا زن در درجه ی اول باید به وظایف خانوادگی عمل كند یا خیر؟ شك نیست كه ما طرفدار این هستیم كه وظیفه ی اول زن مادری و خانه سالاری است.

ب. برخی از مناصب است كه از نظر اینكه آیا زن از نظر اسلام می تواند عهده دار بشود یا نه، نیازمند بحث جداگانه و مفصل است، از قبیل سیاست و قضاء و افتاء (فتوادادن و مرجعیت تقلید) . ما درباره ی اینها جداگانه بحث خواهیم كرد.

ج. خلوت با اجنبیّه خالی از اشكال نیست. شاید عقیده ی اكثر فقها حرمت باشد. ما فعلاً نظر به آن نوع كار اجتماعی نداریم كه مستلزم خلوت با اجنبیّه است.

د. از نظر اسلام مرد رئیس خانواده است و زن عضو این دایره است. علیهذا در حدودی كه مرد مصالح خانوادگی را در نظر می گیرد حق دارد كه زن را از كار معینی منع كند.

مقصود ما این است كه اگر پوشیدن چهره و دو دست مخصوصاً چهره واجب باشد خودبه خود شعاع فعالیت زن به اندرون خانه و اجتماعات خاص زنان محدود می شود ولی اگر پوشیدن گردی چهره واجب نباشد این محدودیت خود به خود لازم نمی آید.

اگر احیاناً محدودیتی پیدا شود از جهت خاص استثنائی خواهد بود.

به هر حال با لازم نبودن پوشیدن گردی چهره، حكم شرعی برخی از كارها از نظر حرمت یا جواز روشن می گردد. بسیاری از كارهاست كه از نظر فقهی و شرعی اولاً و بالذات بر زن حرام نیست ولی اگر پوشش وجه و كفین را لازم بشماریم ثانیاً و بالعرض بر زن حرام است، یعنی از آن جهت حرام است كه مستلزم بازگذاشتن چهره و دو دست می شود. بنابراین جواز و عدم جواز آن كارها برای زن بستگی بدین دارد كه پوشش وجه و كفین واجب باشد یا نباشد. ما ذیلاً چند نمونه از این كارها را مطرح می كنیم:

1. آیا برای زن رانندگی جایز است؟ .

می دانیم كه مسأله ی رانندگی بخصوص، حكمی ندارد، باید دید آن زن می تواند وظایف دیگر خود را در حین رانندگی اجرا كند یا نه؟ اگر پوشش وجه و كفین واجب باشد باید گفت زن نمی تواند رانندگی كند. 2. آیا كار فروشندگی در خارج از منزل برای زن جایز است یا نه؟ .

البته مقصود آن نوع فروشندگیها نیست كه فعلاً در دنیا معمول است و درحقیقت فریبندگی است نه فروشندگی.

3. آیا كار اداری برای زن جایز است یا نه؟ .

4. آیا زن حق دارد عهده دار تدریس- ولو برای مردان- بشود یا نه؟ و آیا حق دارد كه در كلاسی كه مرد تدریس می كند متعلّم باشد یا نه؟ .

اگر بگوییم پوشش وجه و كفین لازم نیست و مرد هم درصورتی كه نظر ریبه و تلذذ نداشته باشد می تواند به وجه و كفین نگاه كند، نتیجه این است كه مانعی ندارد؛ والاّ جایز نیست.

خلاصه اینكه وجه و كفین مرز محبوسیت و عدم محبوسیت زن است و ایرادهایی كه مخالفین پوشش می گیرند درصورتی است كه حجاب وجه و كفین را لازم بدانیم.

ولی اگر پوشیدن وجه و كفین را واجب ندانیم، در پوشش سایر قسمتهای بدن هیچ گونه اشكالتراشی نمی توان كرد، بلكه اشكال بر طرف مخالف وارد است.

اگر زن مرض نداشته باشد و نخواهد لخت بیرون بیاید، پوشیدن یك لباس ساده كه تمام بدن و سر جز چهره و دو دست تا مچ را بپوشاند مانع هیچ فعالیت بیرونی نخواهد بود. بلكه برعكس، تبرّج و خودنمایی و پوشیدن لباسهای تنگ و مدهای رنگارنگ است كه زن را به صورت موجودی مهمل و غیرفعال درمی آورد كه باید تمام وقتش را مصروف حفظ پزیسیون خود كند. ما به زودی توضیح خواهیم داد و قبلاً نیز از قدمای مفسرین نقل كردیم كه استثنای وجه و كفین به منظور رفع حَرَج و امكان دادن به فعالیت زن است و به همین ملاك است كه اسلام آن را واجب نشمرده است.

اكنون دلائل موافق و مخالف را در مسأله تحقیق می كنیم.