بررسی اكنون می خواهیم حدود پوششی كه در اسلام بر زن واجب شده است، باتوجه به همه ی دلایل موافق و مخالفی كه در مسأله هست، از دیده ی فقهی بررسی كنیم.

مجدداً توضیح می دهیم كه بحث ما جنبه ی علمی دارد نه فتوایی. این بنده نظر خودم را می گویم و هر یك از شما باید عملاً به فتوای همان مجتهدی عمل كند كه از او تقلید می نماید.

قبلاً لازم است مطالبی را كه از نظر فقه اسلامی قطعی و مسلّم است مشخص كنیم و سپس به مواردی كه مورد اختلاف و قابل بحث است بپردازیم:

1. در اینكه پوشانیدن غیروجه و كفّین بر زن واجب است، از لحاظ فقه اسلام هیچ گونه تردیدی وجود ندارد. این قسمت جزء ضروریّات و مسلّمات است. نه از نظر قرآن و حدیث و نه از نظر فتاوی دراین باره اختلاف و تشكیكی وجود ندارد. آنچه مورد بحث است پوشش چهره و دستها تا مچ است.

2. مسأله ی «وجوب پوشش» را كه وظیفه ی زن است از مسأله ی «حرمت نظر بر زن» كه مربوط به مرد است باید تفكیك كرد. ممكن است كسی قائل شود به عدم وجوب پوشیدن وجه و كفیّن بر زن و در عین حال نظر بدهد به حرمت نظر از جانب مرد. نبایدپنداشت كه بین این دو مسأله ملازمه است. همچنانكه از لحاظ فقهی مسلّم است كه بر مرد واجب نیست سر خود را بپوشاند ولی این دلیل نمی شود كه بر زن هم نگاه كردن به سر و بدن مرد جایز باشد.

بلی، اگر در مسأله ی نظر قائل به جواز شویم در مسأله ی پوشش هم باید قائل به عدم وجوب شویم، زیرا بسیار مستبعد است كه نظر مرد بر وجه و كفّین زن جایز باشد ولی كشف وجه و كفّین بر زن حرام باشد. بعداً نقل خواهیم كرد كه در میان ارباب فتوا در قدیم كسی را نمی توان یافت كه قائل به وجوب پوشیدن وجه و كفّین باشد ولی هستند كسانی كه نظر را حرام می دانند.

3. در مسأله ی جواز نظر تردیدی نیست كه اگر نظر از روی «تلذّذ» یا «ریبه» باشد حرام است.

«تلذذ» یعنی لذت بردن، و نگاه از روی تلذذ یعنی نگاه به قصد لذت بردن باشد؛ و اما «ریبه» یعنی نظر به خاطر تلذذ و چشم چرانی نیست ولی خصوصیت ناظر و منظورٌالیه مجموعاً طوری است كه خطرناك است و خوف هست كه لغزشی به دنبال نگاه كردن به وجود آید.

این دو نوع نظر مطلقاً حرام است حتی در مورد محارم. تنها موردی كه استثنا شده نظری است كه مقدمه ی خواستگاری است كه در این مورد اگر تلذذ هم باشد- كه معمولاً هم هست- جایز است. البته شرطش این است كه واقعاً هدف شخص ازدواج باشد یعنی مرد جداً به خاطر ازدواج بخواهد زن را ببیند و از لحاظ سایر خصوصیات مورد نظر زن را پسندیده باشد نه آنكه برای چشم چرانی قصد ازدواج را بهانه قرار دهد.

قانون الهی مانند قانونهای بشری نیست كه بتوان با صورتسازی خیال خود را راحت كرد. در اینجا وجدان انسان حاكم است و خدای متعال كه هیچ چیز بر او پوشیده نیست محاسب. علیهذا باید گفت درحقیقت استثنائی در كار نیست، زیرا آنچه قطعاً حرام است نگاه به قصد تلذذ است و آنچه مانعی ندارد این است كه نگاه به قصد تلذذ نباشد ولی تلذذ قهراً پیدا شود.

فقها تصریح كرده اند كه جایز نیست كسی به زنها نگاه كند تا در بین آنها یكی را انتخاب كند. آنچه جایز است، در مورد یك زن خاص است كه به او معرفی شده است و درباره اش می اندیشد، از سایر جهات تردیدی ندارد، فقط از نظر چهره و اندام تردید دارد، می خواهد ببیند آیا می پسندد یا نه؟ برخی دیگر از فقها به صورت احتیاط مطلب را بیان كرده اند.